Spreekwoorden en gezegden bevatten doorgaans een waarheid als een koe (sorry, ik kon het niet laten). Zo ook het Oudnederlandse gezegde: ‘Het bezit van de saeck is ’t eind van het vermaeck’. Het wil zoveel zeggen dat zodra je iets hebt dat je graag wilde hebben, je er al snel op uitgekeken raakt. Hoewel het hier een oud gezegde betreft, is het actueler dan ooit. Want onze maatschappij verwordt steeds meer tot een subscription based economy, waarin het niet langer om bezit draait, maar om het gebruik. Producten en oplossingen worden als dienst afgenomen, het zijn de prestaties die tellen en men betaalt al naar gelang het gebruik. Je kunt het zo gek niet bedenken of het kan vandaag de dag al als dienst worden afgenomen. Van muziek en cv-ketels tot kantoormeubilair en spijkerbroeken.
Ook in de IT-wereld is ‘betalen naar gebruik al langer gemeengoed, met Software as a Service (SaaS), Infrastructure as a Service (IaaS) en Platform as a Service (PaaS). Dit soort modellen, waarbij software, infrastructuur en ontwikkelplatformen als een online dienst worden aangeboden, wint snel terrein. De populariteit is te verklaren doordat de gebruiker niets meer hoeft aan te schaffen en dus geen hoge investerings- of aanschafkosten, dure licenties en hoge implementatiekosten meer heeft. In plaats daarvan betaalt de afnemer voor dat wat hij daadwerkelijke gebruikt. Bijkomend voordeel is dat dit soort dienstenmodellen goed schaalbaar is. Afhankelijk van de behoefte kunnen er eenvoudig meer of minder eenheden worden afgenomen.
Alles prima tot zover, ware het niet dat bij Software as a Service een belangrijke kanttekening geplaatst moet worden. Software as a Service blijft namelijk beperkt tot standaard pakketten voor bijvoorbeeld financiële administratie, projectmanagement of CRM. Maatwerksoftware of maatwerkapplicaties als dienst bestaat nog niet. In plaats van Software as a Service zou SaaS dan ook beter de afkorting kunnen zijn van Standaard as a Service.
Dat maatwerkapplicaties als dienst nog niet bestaat is jammer, want technisch gezien is er wel een oplossing die dit mogelijk maakt; multi-tenancy. Multi-tenancy is een applicatie-architectuurprincipe waarbij, net als bij SaaS, één instantie van de applicatie op een server draait en waarmee meerdere tenants, ofwel huurders, worden bediend. Om ervoor te zorgen dat iedere gebruiker alleen bij zijn gedeelte kan komen, worden de gebruikers, configuratie, gegevens, processen en sessies per klantorganisatie op logisch niveau van elkaar gescheiden. Een multi-tenant applicatie is eenvoudig schaalbaar en volledig veilig. Een bestaande applicatie kan automatisch en kosteneffectief worden omgebouwd tot een multi-tenancy applicatie. Als IT-dienstverleners daarbij inzetten op zoveel mogelijk hergebruik van bestaande modules en snelle ontwikkeling met de Agile-methode, staat eigenlijk niets nog Maatwerk as a Service in de weg.
Dat het desondanks nog niet bestaat, komt dat onbewust wordt vastgehouden aan het idee dat het bij een dienstenmodel per definitie om standaard producten of standaard oplossingen zou moeten gaan. We gaan er ten onrechte van uit dat het anders niet economisch rendabel te maken zou zijn. Maar die mogelijkheden zijn er wel degelijk. Zo zijn multi-tenancy applicaties zeer geschikt voor bedrijven die zijn opgebouwd uit franchise ondernemingen en organisaties met verschillende (landen)vestigingen. In al deze gevallen is de maatwerkapplicatie alleen beschikbaar binnen de eigen organisatie. Maar bedrijven zouden de applicatie, eventueel met kleine aanpassingen, ook beschikbaar kunnen stellen (verhuren) aan resellers of partners die elk hun eigen klanten, orders, voorraad, enzovoort hebben. Op deze manier kunnen bedrijven de maatwerkapplicatie die ze voor zichzelf hebben laten ontwikkelen of die ze zelf hebben ontwikkeld te gelde maken en terugverdienen. Ook voor overheden zou dit een interessante overweging zijn. Er zijn tal van overheidsinstellingen die eigen maatwerkapplicaties hebben die net zo goed ook door andere overheden gebruikt kunnen worden. Gemeentes hebben bijvoorbeeld vaak te maken met dezelfde (soort) processen, tussen gemeentes is niet of nauwelijks sprake van concurrentie en gemeentelijke overheden kunnen op deze manier de kosten voor de burger zo laag mogelijk houden terwijl ze tegelijkertijd een optimale ondersteuning van hun unieke en bedrijfskritische processen realiseren.
Technisch kan Maatwerk as a Service dus gewoon. Om daaromheen nieuwe businessmodellen te ontwikkelen, is ‘slechts’ een open blik en wat creativiteit nodig. En als Maatwerk as a Service algemeen geaccepteerd wordt, dan weet ik nog wel een nieuw Nederlands gezegde; ‘Het delen van de saeck, is ’t begin van het vermaeck’.
Eric ten Harkel, COOLProfs
Vergeleken met samen ontwikkelen van applicaties door gemeenten (waarin ik een paar jaar gewerkt heb) heeft dit het voordeel dat het systeem eerst vlot zonder politiek gedoe gebouwd kan worden door de gemeente die het initiatief neemt. Anderen kunnen dan de kat uit de boom kijken en zich later aansluiten, met eventueel een paar aangepaste modules. De initiatiefnemer kan zo mooi terugverdienen.