De blog van Daan Rijsenbrij over de ‘digitale verkrotting van de overheid’, leidde zoals gehoopt tot veel reacties. De komende dagen plaatsen we de meest uitgebreide bijdrages aan de discussie.
Mede namens Daan melden we wel, dat deze blog-serie niet bedoeld is om de overheid in de hoek te zetten, maar om handvatten te formuleren om de overheid te helpen bij het gezond maken van haar IT.
Onderstaand de reactie van Duco Mansvelder
Ik heb de tekst van Daan gelezen gelezen en reageer allereerst met de opmerking dat er, denk ik, hele goede overheidsinitiatieven zoals bijvoorbeeld NORA.
Wat volgens mij de hoofdoorzaak is van de ICT problematiek bij de overheid is niet zozeer de ICT zelf maar de besluitvorming en de politiek daaromheen in samenhang met een kennelijk grootschalige aanpak.
Principes herijken
Bij automatisering van overheidsdiensten zou telkens het besef de boventoon moeten voeren dat wat vandaag voor eeuwig geldt morgen achterhaald is. De wind kan zo maar uit een andere hoek waaien. Hierdoor moeten allerlei architectuurprincipes herijkt worden. Daar is geen tijd en geld voor. Dus raakt de belastingdienst in moeilijkheden als ze naast inning ook – op dat moment wezensvreemd – uitkeringen moeten gaan verzorgen.
Een ander debacle enkele jaren geleden gold de politie-automatisering.
Vanaf de zijlijn leek het er op neer te komen dat de automatiseerder zich aan zijn planningsafspraken had gehouden maar dat zij inhoudelijk vanuit de politie niet ondersteund werden…. dus ja, wat lever je op als je – vage – requirements hebt en weinig ondersteuning bij het specificeren en bouwen. Als automatiseerder moet je dan natuurlijk de opdracht teruggeven maar dat maakt je als programmamanager niet geliefd bij je werkgever.
Het zijn maar twee voorbeelden.
Klein, kort, simpel
De oplossingsrichting ligt in het rekening houden met deze menselijke en politieke gebreken; houd het klein, houd het kort, houd het simpel. Oftewel denk goed na over de korrelgrote van het aan te pakken probleem maak/koop deelsystemen en deelservices en knoop die – voor de totaal oplossing – aan elkaar (api raamwerk). Daarbij zouden een paar simpele vuistregels kunnen helpen.
Laat je korrelgrote bepalen door wat – functioneel gesproken – altijd (in ieder geval langjarig) zo zal blijven (een debiteurenadministratie bijvoorbeeld zal qua functionele structuur niet gauw veranderen), maak voor elke zo ontwikkelde functionele component een aansluitcontract (functioneel interface). Huldig het principe van het huisje bij het schuurtje; bouw aan een goed werkend systeem geen wezensvreemde elementen. Nieuwe behoeftes? Dan nieuwe systemen! Dat nieuwe systeem kan dan voor overlappende gegevens behoeften gebruik maken van de aansluitcontracten die reeds bestaande andere deelsystemen publiceren.
Vervang elementen
Automatisering is een handwerk waarbij een trial en error methodiek (rond principes en uitgangspunten) sneller tot vooruitgang leidt dan eindeloos specificeren en testen.
Houd de te realiseren subsystemen/systeemelementen dus klein en overzichtelijk en combineer die systeemelementen op basis van hun aansluitcontracten naar behoefte. Is er een element, op basis van politieke wending bijvoorbeeld, niet meer valide? Vervang het element en pas het nieuwe element in in het netwerk van onafhankelijke subsystemen.
Gewenst resultaat
Feitelijk gaat het dus om automatisering per – min of meer – onveranderlijke (overheids-) businessfunctie. Dat kan per businessfunctie vrij makkelijk tot een goed werkend (sub)systeem leiden. Op termijn – niet exact planbaar mede omdat specificaties gedurende de ontwikkeling om meerdere redenen in beweging zullen zijn- zullen de gezamenlijke – geautomatiseerde – businessfuncties het gewenste resultaat opleveren.
Volgens mij niets nieuws maar politiek, bestuurlijk en juridisch lastig omdat deze werkwijze veel minder bestuurbaar lijkt. Daar staat tegenover dat de kennelijk bestuurbare aanpak niet tot resultaten leidt.
Accepteer onplanbaarheid
De basis voor succes (resultaat) is het accepteren van een zekere mate van onplanbaarheid. Politiek is dat beter verkoopbaar door niet te focussen op plannen en programma’s. Budgeteer, in plaatst daarvan, voor “onderhoud” en leidt uit de politieke afwegingen en wetten de vigerende principes af … en de wijzigingen daarop en verwerk deze in de – niet politieke – automatiseringsagenda.
