Home Architectuur Parlementair Onderzoek ‘ICT-projecten bij de overheid’

Parlementair Onderzoek ‘ICT-projecten bij de overheid’

142

Vorig jaar november hebben Ger Koopmans (CDA) en Sharon Gesthuizen (SP) een parlementair onderzoek aangevraagd over de gebrekkige veiligheid en privacy en over de soms fors uit de hand lopende kosten van ICT-projecten bij de overheid. Omdat de Tweede Kamer wel wat urgentere problemen bleek te hebben, zou het onderzoek pas in mei 2012 worden opgestart.
Het is een teken aan de wand dat de Tweede Kamer dit onderzoek zelf gaat uitvoeren en niet toevertrouwt aan de Algemene Rekenkamer. Daar heb ik wel beeld bij, omdat het gemiddelde onderzoek van de Algemene Rekenkamer nauwelijks wat oplevert en haar adviezen met knippen en plakken rechtstreeks lijken te komen uit eenvoudige tekstboeken. Het zou de Algemene Rekenkamer sieren haar IT-competenties fors te verbeteren.

Dat er iets mis is met de IT bij de overheid vermoeden wij sinds het roemruchte artikel van prof. Chris Verhoef uit 2007. Maar waar ligt nu de oorzaak?Als een patiënt ziek is, bijvoorbeeld een blindedarmontsteking, was het gebruik in de westerse geneeskunde van de vorige eeuw het mes er in te zetten, in de oude Chinese geneeskunde beschouwde men het gehele lichaam, in de serieuze Afrikaanse geneeskunde werden de oorzaken gezocht in de sociale omgeving van de patiënt. Dat laatste lijkt mij een goed begin.
Wat is er in de IT-omgeving van de overheid dat een oorzaak kan zijn? Zo zie ik bijvoorbeeld: informaticabureaus, ICT-Office, adviesbureaus, het HEC als verkondiger van de Gateway Review, de Algemene Rekenkamer en de RAD.

Voor veel informaticabureaus (ook wel softwarehuizen of softwareleveranciers genoemd) geldt: ‘wij stonden er bij, wij keken er naar en wij factureerden gewoon door’. De overheid moet leren zich te wapenen tegen opportunistische leveranciers. ICT-Office als belangenvertegenwoordiger van die informaticabureaus heeft voor de overheid allerlei goed bedoelde adviezen en instrumenten hoe de overheid beter met o.a. de leden van ICT-Office zou kunnen omgaan. Als simpele leek denk ik dan: ‘ICT-Office ga eerst binnenshuis eens de boel opruimen. Laat zien dat je een kwaliteitslabel bent en royeer leden die regelmatig en doelbewust over de schreef gaan’.
Veel grote (internationale) adviesbureaus blinken uit in het schrijven van dure rapporten, maar zijn nauwelijks bereid om de verantwoordelijkheid te nemen voor de uitvoering van hun adviezen. De Gateway Review, mits goed uitgevoerd, kan een nuttig instrument zijn voor intercollegiale toetsing, maar zal nimmer de rol van een nuchtere, zakelijke externe audit kunnen overnemen.
Zoals hierboven al vermeld, hoeft men zijn heil ook niet te zoeken bij de Algemene Rekenkamer. Van de RAD (de in 2008 opgerichte Rijksauditdienst) heb ik op IT-gebied eigenlijk nog geen spectaculaire prestaties gezien.
Kortom, van haar IT-omgeving wordt de IT van de overheid niet gezonder.

Toegegeven, er zijn ook nog een paar verbeterpuntjes bij de overheid zelf: zakelijk opdrachtgeverschap, bruikbare architectuur en nuchtere methodieken. Bijkomend probleem is dat de overheid te makkelijk de schuld bij zichzelf neerlegt en te snel tevreden is met te lage kwaliteit. Ik zie veel hardwerkende, toegewijde, professionele IT’ers bij de overheid op de loonlijst staan. Ik gun hen van harte een meer professionele aansturing in een inspirerender werkomgeving.

Hoe gaat het nu verder met dat parlementair onderzoek? Ger Koopmans en Sharon Gesthuizen, de aanstichters van het onderzoek, zijn inmiddels uit beeld geraakt. Het voorzitterschap van de parlementaire onderzoekscommissie is toegewezen aan Ton Elias (VVD) wiens grootste competentie ligt in PR en communicatie. Dat lijkt mij een beetje dunnetjes voor een opdrachtgever van een dergelijk zwaar inhoudelijk onderzoek, of dient er soms iets onder de mat te worden geveegd? Als trouwe belastingbetaler wil ik nu eindelijk wel eens de waarheid horen; ik bedoel de gehele waarheid en niets dan de waarheid.
Inmiddels is het onderzoek ondergebracht bij de vaste kamercommissie voor Veiligheid en Justitie en gaat de tijdelijke onderzoekscommissie, belast met de uitvoering, begin november 2012 van start. Het onderzoekstraject zal tot lente 2014 lopen.
Voorts blijkt de sense-of-urgency voor een parlementair onderzoek nauwelijks aanwezig te zijn. Dit is trouwens niet de eerste poging, het CDA wilde al in 2007 een parlementair onderzoek.

Uit de brief d.d. 4 juli 2012 van het presidium van de Tweede Kamer over het onderzoek en haar uitvoering rijst een gevoel van saaiheid en langdradigheid. Een onderzoek dat wellicht meer gaat lijken op een zwak promotietraject bij een universitaire instelling, maar dan zonder werkelijke diepgang, dan op een nuchter en zakelijk onderzoek. Kortom, in opzet vertoont dit parlementaire onderzoek al alle kenmerken van de falende projecten die worden onderzocht.

Een gedeelte van het onderzoek wordt Europees aanbesteed aan een extern onderzoeksbureau in verband met de specifieke inhoudelijke expertise die voor beantwoording van de betreffende onderzoeksvragen vereist is. Wie mag dat uitvoeren? De informaticabureaus komen naar alle waarschijnlijkheid niet in aanmerking, zij zijn immers deel van het probleem. Op 2 december 2011 stelt de journalist Rolf Zaal in de Automatisering Gids de vraag: ‘Waarom doen IT-bedrijven zichzelf toch elke keer weer de blamage van mislukkende IT-projecten aan’. Een van de informaticabureaus stelt dood leuk: “Als ik eerlijk ben, speelt opportunisme natuurlijk een rol: de sales regeert. We willen de opdracht binnenhalen. Je wilt de concurrent verslaan. Natuurlijk zien we de risico’s, maar zeggen tegen elkaar: ‘dat managen we wel weg’.”
Gezien de zwakke rapporten van veel van de adviesbureaus geldt mutatis mutandis hetzelfde voor hen. De Algemene Rekenkamer en de RAD lijken mij ook geen geschikte kandidaten. Een objectief buitenlandsbureau valt af vanwege het taalprobleem. Dus, wie o wie? Mij lijkt de beste oplossing een stevige, onafhankelijke (ex-)CIO die een aantal praktische, onpartijdige IT-auditors kan aansturen. Omdat de geboortegolf 65 is geworden zijn er nogal wat onpartijdige professionals op de markt te vinden, lijkt mij.

Als trouwe belastingbetaler ben ik benieuwd naar de kosten van dit parlementaire onderzoek.

PS: Het zou de pers, in het bijzonder de IT-pers, niet misstaan om de IT-problematiek bij de overheid daadwerkelijk bloot te leggen. Kritische pers pretendeert het geweten van het volk (i.c. de belastingbetaler) te zijn, maar op IT-gebied beperkt de pers zich tot gemakzuchtige verslaggeving. Maar goed dat er blog-sites zijn om als positief ingestelde IT-auditor je vinger op te kunnen steken.

Daan Rijsenbrij, www.Rijsenbrij-Academy.nl

39 REACTIES

  1. Ik mis nog een andere potentiële oorzaak van de problematiek en dat is het fenomeen Europese aanbesteding. Deze worden gedomineerd door de afdelingen inkoop en juridische zaken. Alles moet vooraf objectief worden vastgelegd zodat iedere potentiele aanbieder gelijke kansen heeft en bovenal dat er zo min mogelijk kans is op een rechtzaak. Standaarden en architectuur moeten dusdanig algemeen worden verwoord dat iedere aanbieder het met zijn eigen oplossing kan invullen. Je moet de functionaliteit aanbesteden wordt er dan gezegd. Klinkt leuk, maar de kans dat je dan een oplossing krijgt die past binnen de bestaande IT-infrastructuur wordt er niet groter op. Voorts wordt alle creativiteit en flexabiliteit geëlimineerd omdat die zo moeilijk objectief te vergelijken zijn.Terwijl juist dat volgens mij vaak noodzakelijk is om (IT-)projecten uiteindelijk te kunnen doen slagen.

  2. Jan,

    Je hebt helemaal gelijk. Het fenomeen Europese aanbesteding en de inkooporganisaties frustreren het aanbieden door kleinere, meer innovatieve, meer slagvaardige ondernemingen.
    Het is voor een inkoper makkelijker om een groot, zogenaamd erkend, merk te kiezen. Het kiezen voor McKinsey maakt nog steeds indruk bij je baas.

    Ook het functioneren van de Tweede Kamer is een factor van belang in het ecosysteem.

    Daan.

  3. Zou het naast het HOE ook niet zinvol zijn om te onderzoeken WAT de overheid als IT-projecten oppakt en of die projecten niet per definitie als onhaalbaar of onzinnig moeten worden bestempeld?

    Niet-uitvoeren is een erg goedkope en risicovrije manier om geld te besparen en geen flater te slaan.

    Er is trouwens recent een ICT-onderzoek geweest van de Rekenkamer over de Politie. Als “insider” heb ik daar gezien dat men de echte oorzaken niet kon of wilde benoemen. De diepere oorzaak van het politiedebacle zat in (1) te grote ambities (het WAT) en (2) politieke spelletjes van de bestuurders die allemaal hun eigen zin wilden doordrijven.

    Als laatste: Er zijn in Nederland nog best wel onafhankelijke en capabele mensen die zich in een bedrijf hebben verenigd

  4. Hans,

    Voor de overheid is het belangrijk ambities te doseren. Ga eerst voor een stabiel, veilig, aanpasbaar systeem en breidt dat stapsgewijze uit. In projectmanagementtermen noemen wij dat plateauplanning. Ook de ambities van de Tweede Kamer dienen netjes in de verschillende plateaus te worden geadresseerd. De Kamerleden krijgen niet alles tegelijk, maar stapje voor stapje wordt het system gebruiksvriendelijker, burgervriendelijker (= klantvriendelijker) en tenslotte Tweede-Kamer-vriendelijker.

    Elk project is haalbaar als het op de juiste manier wordt verkaveld en binnen elk kavel een groeimodel wordt toegepast. Borg het geheel met een praktische overall architectuur.

    De onzinnigheid zou uit een volwassen business case moeten blijken.

    Het niet-uitvoeren van projecten is niet goedkoop, maar erg duur! Wij hebben de afgelopen jaren verschillende projecten gezien die vertraagd werden dan wel werden stopgezet. Dan moet men door met oude / verouderde systemen die onevenredig veel kosten om in de lucht te worden gehouden. Het zou goed zijn om businessmanagers ook af te rekenen op te hoge onderhoudskosten van hun verouderde IT-systemen. Geen gezond denkend mens blijft doorrijden in een auto die continu te hoge garagerekeningen oplevert.

    Ook ik heb de indruk dat het rapport van de Algemene Rekenkamer, begin vorig jaar, over de Politie (BVH, BVO en BVCM) niet echt nuttig is geweest.
    De huidige ingrepen onder leiding van het managementduo van de Boer en Croon lijken mij suboptimaal. Ik mis onder andere een volwassen architectuurbeschouwing.

    Politieke spelletjes kunnen worden verminderd door ‘overdreven’ transparant te werken zodat alle belastingbetalers kunnen zien wie straks de schuldigen zijn van het falen.

    Groet,
    Daan.

  5. Beste Daan,

    Je punten zijn duidelijk, en het afglijden van de bedoeling van Ger en Sharon wordt inderdaad steeds pijnlijker.

    Het achterliggende probleem is echter niet op te lossen op de manieren die rond je blog genoemd worden. Je komt hier steeds vaker uit op het beeld dat het kalkoenen zijn die gevraagd worden om het kerstdiner samen te stellen. Dat is een vertaling van een nogal bot Amerikaans spreekwoord, maar ik zie zo langzamerhand geen IT-professionals of IT-organisaties meer die hier echt goed naar kunnen (of zelfs nog willen) kijken; zoals Hans zegt wordt steeds weer weggehouden als iemand werkelijk kijkt naar wat er aan de hand is. Het beeld is steeds meer dat men er steeds meer achter komt dat men in een al maarnauwer wordende doodlopende straat zit en dat nergens meer een idee is hoe men daar uit kan komen. Als je een andere vergelijking wilt is die met de toren van Babel erg goed: steeds maar doorbouwen en iets dat nauwelijks nog nuttig is, en steeds slechter communiceren.

    Anders gezegd: zet nu eens geen IT-ers in om de informatievoorziening van de overheid te beoordelen, laat dat nou eens doen door mensen die begrijpen wat de informatie is die, in dit geval, de overheid nodig heeft als basis om te zien of de huidige manier waarop daarin voorzien wordt wel voldoende is. Je hoeft toch geen monteur te zijn om kritisch te spreken over de manier waarop je verplaatst in je auto? Ik weet niet of Koopmans, Gesthuizen, van der Burg, Elias of nog iemand anders zo¬¥n onderzoek moet of kan gaan leiden, laat staan dat ik hun competentie daarover in twijfel trek. Ik weet wel dat je zo’n soort onderzoek niet door technologen (IT-ers) moet laten doen, want dan gaat ook dat project vrijwel zeker de mist in.

    Ik heb eerder nagedacht en geadviseerd over wat moet veranderen binnen wat bij de overheid rond informatie en IT gebeurd. Dat is nogal wat, en het heeft allemaal heel erg weinig met IT te maken. Daarom hoopte ik op een goed onderzoek, maar gezien wat nu gebeurt begint dat optimistische gevoel wel steeds verder weg te zakken.

    Steven

  6. Steven,

    Dank voor jouw antwoord.

    Ik ben het roerend met jou eens dat het nodig is dat er wordt gekeken naar het werkelijke probleem. Het is nauwelijks interessant als een bureau stelt dat de software niet deugdelijk in elkaar zit (zoals bij de Politie is gebeurd). De diepere vraag is of überhaupt de software wel een antwoord geeft op de businessvraag die daarachter ligt.

    Die doodlopende straat vrees ik ook, maar als belastingbetaler heb ik daar grote moeite mee. Het doorlopen in die doodlopende straat kost nogal wat geld.

    Ik denk dat de ‘opdrachtgevers’ van IT-projecten bij de overheid (Tweede Kamer, Kabinet, SG’s en DG’s) vaak nauwelijks de impact (kunnen) overzien van hetgeen zij vragen. Zij worden voor zover ik weet daarbij ook nauwelijks geholpen.

    Ik denk dat de hoogste ambtelijke bestuurders (SG’s en DG’s) de wil moeten tonen om IT op de juiste manier in te zetten en te borgen dat IT-gerelateerde transformaties een succes worden. Wellicht zou het helpen als SG’s en DG’s worden afgerekend op te slechte IT, net zoals een CEO in een onderneming kan worden afgerekend op een onverantwoorde financiële huishouding (Sarbanes-Oxley)

    Groet,
    Daan.

  7. Ik wil mijn opmerkingen in mijn PS over de pers wat nuanceren.
    Ik weet dat de Automatiseringgids en Computable zo af en toe wat publiceren over IT-problemen bij de overheid. Maar wat mij betreft mag er wat meer diepgang komen.
    Er zijn zaken die het daglicht niet kunnen velen. Maar daar is veel research voor nodig. Nog net niet zoveel als bij Watergate, maar wel veel meer dan de pers nu kan besteden.
    Ik besef dat de pers helaas ook maar een beperkt budget heeft.

    Daan.

  8. Beste Daan,

    Het zijn juist die werkelijke problemen die men steeds weer uit de weg gaat. Dat is wat ik bedoel met mijn opmerking dat je IT-ers niet naar problemen met de inzet en de effectiviteit van IT moet laten kijken OMDAT zij vooral kennis van IT hebben. Je moet immers een houtbouw-aannemer ook niet vragen om een betonnen huis te onderzoeken, of te bouwen: je krijgt dan immers vooral andere manieren van en aanbiedingen om alsnog met hout te bouwen.

    IT-Business alignment is hoogstens een secundair onderwerp. De eerste vraag is niet of software aan businessvraag voldoet, de primaire vraag is of je, als organisatie, een probleem hebt met je informatiepositie en als dat zo is wat dat dan precies voor een probleem is en wat je daaraan moet doen. IT kan dan, net als houtbouw, een van de manieren van oplossen zijn. Organisaties hebben nu ´bijna´ tot aan de hemel rijkende torens van software en hardware die steeds maar hoger en breder gemaakt worden om problemen in die torens op te lossen. Zo worden paarden kamelen, krijgen kamelen nog meer bulten en worden op die extra bulten vooral nieuwe bulten gecreëerd. Het ziet er niet meer uit. En iedereen is ontevreden, en alles gaat fout. Logisch, toch?

    Begin gewoon eens met te stellen dat je geen nut hebt van (administratieve, niet technische) IT als je niet iets met je informatie wilt. Pas als je er wel van overtuigd raakt dat IT (of een andere informatie oplossing) je kan helpen om iets in je informatiepositie te verbeteren denk dan na over investeringen en exploitatie (bijvoorbeeld in IT), niet eerder. Op dit moment is het IT cq. informatieplan nog heilig, en staat het IT-project centraal en dat is, vanuit vragende organisaties gezien, echt fout. Daarom zitten we in die steeds nauwer worden, doodlopende straat die iedere keer weer extreem meer geld kost als we hem blijven volgen. Niet alleen voor belastingbetalers, maar in werkelijkheid voor alle (vooral de grotere, trouwens) organisaties. Steeds meer management klaagt dat IT hen steeds meer tegenhoudt in wat ze willen omdat al die mooie woorden over flexibiliteit/agility enz. ergens in de nabije toekomst steeds weer een wassen neus blijken. Men is het gewoon echt zat, en omdat men de kwaliteit toch niet kan vinden loopt de interesse steeds harder terug. Zie de manier waarop tegenwoordig ingekocht en gesourced wordt.

    Het probleem is daarom een heel ander dan foute software, foute IT-projecten of foute IT. Het is natuurlijk niet mogelijk, maar je zou alle IT-projecten, hoe goed de opdracht ook is en hoe goed ze ook gemanaged worden, voor een tijdje stil moeten leggen om eens een keer echt orde op zaken te stellen zodat je een keer goed na kunt denken. Als je dan zeker weet dat je een bepaalde oplossing nodig hebt is het vroeg genoeg om over oplossingen als IT na te gaan denken. Die impact zit namelijk niet in het IT-project omdat een IT-project alleen maar op dient te leveren wat gevraagd wordt. De impact dient allang en goed bekend te zijn voordat met een IT-project begonnen wordt, en dat is zelden of nooit het geval (dit alles niet in de laatste plaats omdat die impact vaak in het IT-project bepaald moet worden).
    Tweede Kamer, Kabinet, SG´s, DG´s en nog veel meer anderen hebben daarom weinig aan ´IT-hulp´ als ze eerst de impact willen weten. Die impact IS immers op hun bedrijfsvoering zelf, en nergens anders op. Het probleem is immers het juiste niet weten op het juiste moment waardoor allerlei consequenties optreden. Deze bestuurders/controleurs zullen vooraf willen en zelfs moeten bepalen of ze die consequenties wel of niet wensen te accepteren, en als ze ze niet accepteren dat er een pot geld voor moet zijn om consequenties te voorkomen. Niks IT, informatiepositie.

    De consequenties van wat je in je laatste paragraaf schrijft zijn groot. Met het bovenstaande is IT- en enterprise-architectuur secundair voor de bedrijfsvoering. De besluitvorming zal moeten worden gebaseerd op gedegen kennis van de informatie van de organisatie, haar informatiepositie dus. Dat is ook wat deze bestuurders/controleurs begrijpen, want dat is namelijk hun vak. Daarom hoort IT ook niet in de Parlementaire Enquête rond IT problemen binnen de overheid te zitten, maar zullen zij alleen als partij (dat nare woord ´stakeholder´) gehoord moeten worden. IT-ers zijn de aannemers die als zodanig partij zijn. Daarom, zoals eerder gezegd, zie ik steeds grotere wolken boven deze Parlementaire Enquête. Maar we zullen het meemaken.

    Groet,
    Steven

  9. Daan,
    Met zeer veel interesse gelezen. We weten in feite dat bij de overheid niet echt een ICT – problematiek is, maar dat het in wezen een bedrijfs- en bestuurskundig probleem is van de afstemming tussen beleidsdoelen en de feitelijke uitvoering door middel van ICT. De aspecten richten, inrichten en verrichten zijn niet goed op elkaar afgestemd. In het bijzonder is het inrichtingsaspect van de primaire bedrijfsprocessen onder ontwikkeld. In feite mist de rijksoverheid een basale infrastructuur voor een informatiehuishouding, afgezien van de ontwikkeling van enkele basisregistraties. Omdat een flexibele informatiearchitectuur ontbreekt, ligt de nadruk steeds op de afzonderlijke ICT-projecten. Omdat deze projecten noodgedwongen tot resultaat moeten leiden, hebben ze als effect dat de informatieinfrastructuur steeds complexer wordt, omdat steeds met deeloplossingen wordt gewerkt. Het volgende ICT – project wordt daardoor weer complexer enz. De Tweede Kamer zou dus veel breder moeten onderzoeken in hoeverre de inrichting van de overheidshuishouding en informatiehuishouding van de overheid in een digitale wereld structureel verbeterd kunnen worden in plaats van de ICT – problematiek in de zin van projecten te onderzoeken. Daarbij zou ook nog eens goed naar de organisatieinrichting van de ministeries moeten worden gekeken. Een autonome inrichting per ministerie en andere overheiidsorganisaties van een informatiehuishouding en informatieinfrastructuur is als gevolg van de enorme verwevenheid van doelen en uitvoering niet meer van deze tijd.
    Verder zou nog eens goed doordacht moeten worden wat de overheid nu zelf doet inclusief welke competenties daarvoor noodzakelijk zijn en welke taken beter kunnen worden uitbesteed. De vele verschillende oplossingen die daar tot dusver voor zijn gekozen, belemmeren het zich op de samenhang.
    De keuze voor een adviesbureau die de Kamer bij het onderzoek moet ondersteunen lijkt niet eenvoudig, omdat de meeste adviesbureaus zelf in belangrijke mate een bijdrage hebben geleverd aan de de huidige situatie. Ook de CIO-blik is niet voldoende, omdat juist de inrichting van de bedrijfsprocessen en de ondersteuning daarbij aan de orde moeten komen. Wellicht is een oplossing een taskforce van niet gebonden deskundigen in te schakelen voor het onderzoek.

    Met vr. groet,
    Piet de Kam

  10. @ Piet,

    Volgens mij zijn we het met elkaar eens, met dien verstande dat in het door jou gerefereerde 9-vlak de kolom informatie verder ingevuld moet worden. De relatie met de organisatie is daarbij cruciaal, terwijl de relatie met ICT op het tweede plan staat, en ook kan staan. Dat wil niet zeggen dat IT onbelangrijk is, integendeel; IT is echter in dit kader tweede plan. Daarmee geef je waarschijnlijk wat jij informatiearchitectuur noemt vorm en inhoud, al zal je het woord architectuur hier losjes moeten gebruiken.

    In lijn met breedgedragen organisatie goeroes zal de overheid, net als andere organisaties trouwens, zelf iemand moeten worden in het kader van haar informatie, en dat zijn ze nog lang niet. Dat betekent grote veranderingen, en nogal andere aanpak. Zoals ik eerder gezegd heb zal e.e.a. uit de nauwerwordende doodlopende steeg gehaald moeten worden, en dat zal een grote verandering in denken en aanpak betekenen.

    Hopelijk begint de overheid zich dat ook te realiseren, al is het alleen maar in lijn met wat deze enquete zou moeten opleveren.

    M.vr.gr.

    Steven

  11. Dag Daan,

    IT-projecten bij de overheid: het lijkt een beetje op een klopjacht zoals veel media en publicaties erover berichten. Door de prestaties van IT-projecten bij de overheid in een perspectief te plaatsen kan een meer genuanceerde discussie worden gevoerd over wat er beter kan.Ik denk bijvoorbeeld dat het goed is om de prestaties van IT-projecten bij de overheid eens te vergelijken met de prestaties van IT-projecten uit het bedrijfsleven. Eigen onderzoek laat zien dat de verschillen niet zo groot zijn. Een samenvatting is te lezen via onderstaande link.

    http://www.managementsite.nl/22277/ict-internet/itprojecten-overheid.html

    Vriendelijke groet,
    Leon Dohmen

  12. Daan,

    Het is zinvol en leerzaam te kijken hoe het “projecten” bij dezelfde opdrachtgevers in andere sectoren dan ICT vergaat. En dan met name in sectoren waar ook met architecten, ontwerpers, aannemers, onderaannemers etc wordt gewerkt. En dan komt de vraag naar voren waarom ook vele weg-, water, trein infrastructuur projecten met de centrale/provinciale of gemeentelijke overheid als opdrachtgever “uit de hand lopen”.
    Volgens mij hebben ze gemeen dat randvoorwaarden, uitgangspunten, doelstellingen en dus ook de scope etc. bij overheidsprojecten zeer lastig bestuurbaar en beheersbaar zijn. Dus naast de technische complexiteit ook nog eens de bestuurlijke complexiteit en de vaak door de politiek ingegeven (tijd) kaders. Maar hand in eigen bestuurlijke en politieke boezem steken is minder aantrekkelijk dan van het probleem een technisch probleem te maken.

    Daarbij komt ook nog eens dat de politici zowel aan micro-sturing doen en aan “Algemene beschouwingen”. Het is maar waar de electorale winst is te halen. Maar het maakt het voor een overheidsmanager allemaal niet gemakkelijker.

    Wellicht dat tegenover het politieke opportunisme een risico analyse openbaar gezet zou moeten worden voordat aan een “project” wordt begonnen. Dat is ook governance.

    Om vervolgens niet in herhaling te treden verwijs ik naar de inbreng van Piet de Kam en van Steven waar ik het roerend mee eens ben.

    Met vriendelijke groet,

    Jaap van Mourik

  13. Hallo Daan,
    hoewel ik vaak jouw zorgen deel, weet ik het nu niet zeker. De TK heeft de vraagstelling veranderd, na consultatie, en ik vind de nieuwe vraagstelling veel interessanter. Het is geen CIO vraag meer, maar een vraag van bestuurlijke aard geworden: welke kansen missen wij, doordat wij geen goede sturing geven aan ICT.
    Dat is lijkt mij een belangrijke vraag, en juist een vraag die niet door ict-experts moet worden beantwoorden. Dan is Elias best een goed keus.
    vriendelijke groeten
    arre zuurmond

  14. Arre,

    Interessante wending!

    Er zijn globaal gesproken drie soorten financiële problemen bij het verkeerd inzetten van IT:
    1. IT-projecten die mislukken dan wel niet goed uit de verf komen, kosten nodeloos veel geld.
    2. Als een IT-project mislukt is, moet vaak met oude / verouderde systemen worden door gewerkt die te veel geld kosten in exploitatie en onderhoud.
    3. (Nieuwe) IT toepassingen kunnen zorgen dat de business effectiever en efficiënter gaat functioneren. Dus er is een financiële noodzaak om goed en snel door te automatiseren.

    In mijn perceptie moeten we eerst probleem 1 oplossen, alvorens we probleem 3 gaan aanpakken. Draai de kraan dicht voor je gaat dweilen. Probleem 3 lijkt echter veel leuker, veel innovatiever.

    Gelukkig wordt bij de rijksoverheid aan probleem 1 hard gewerkt en worden daadwerkelijk stappen gemaakt. Vraag is alleen of er niet wat meer vaart gezet kan worden. Het trio ‘veiligheid, privacy en mislukkende IT-projecten’ blijkt moeilijk aan te pakken, ook in de private sector. Alleen werken die niet in de etalage.

    Groet,
    Daan.

  15. @ Daan,

    De 3 punten die je noemt gaan over IT en de inzet daarvan. Dat is in werkelijkheid een secundaire probleemstelling omdat maar zeer mondjesmaat over het waarom achter de inzet van IT nagedacht wordt. Zonder dat je je informatiepositie kent zullen IT projecten fout blijven gaan omdat je geen goede opdrachtgever kunt zijn.

    Datzelfde geldt vde huidige van de voor de zoveelste keer veranderde vraagstelling die Arre inbrengt: je kunt alleen goede sturing aan IT geven als je je informatiepositie heel goed kent, en die wordt nog niet of nauwelijks bepaald. Die is ook zeer moeilijk te bepalen voor IT-ers omdat die positie weinig of niets met IT te maken heeft. Het is de vaststelling van wat organisaties, incl. de Tweede Kamer, aan informatie nodig hebben om te kunnen functioneren cq. naar behoren te kunnen functioneren. Voor de overheid zal je dat ook over de organisatie heen moeten doen omdat het een onderling communicerend apparaat is. Pas daarmee kan je goed gaan nadenken over je 3 punten.

    M.vr.gr., Steven

  16. Steven,

    Ik ben het volledig met je eens. En ik hoop dat jouw boodschap eens gaat doordringen bij de opdrachtgevers en in dit geval ook bij de Tweede Kamer.

    In Kwaliteitsmanagement zijn er twee essentiële vragen:
    1. Is de software goed?
    2. Is het de goede software?
    Vraag 1 is pas belangrijk als vraag 2 positief is beantwoord.
    De boodschap op een andere manier verpakt in SDM1 uit de jaren 70: eerst reorganiseren (van de business en de ‘informatiepositie’), alvorens je gaat automatiseren. Anders ben je bezig de chaos te automatiseren.

    Ik had ook veel moeite met alle media-aandacht voor het SIG (Software Improvement Group) rapport over de toestand bij de Politie. Nuttig dat zij constateerden dat de software niet goed genoeg was, maar in werkelijkheid lag het probleem veel dieper. De verkeerde software was ontwikkeld. De software paste niet bij de echte businessvraag, en dan is het van minder belang of de software goed of slecht is.

    Mijn antwoord aan Arre hoort bij zijn commentaar en komt er kort gezegd op neer: goed om leuke nieuwe ‘dingen’ te doen, maar stop eerst de verkeerde oude ‘dingen’.

    Groet,
    Daan.

  17. Nee, dat is niet zinnig!
    We moeten in Nederland eens ophouden met alles te onderzoeken, waarom zaken gaan zoals ze zijn gelopen. Ik weet nu de uitkomst al.
    Het lijkt me beter om de kwaliteit van ambtenaren die zich met ICT bezighouden te verhogen (dat betekent heel eenvoudig betere salarissen!). Het idee dat je toptalent krijgt met die achterlijke BBRA-schalen is gewoonweg niet realistisch.
    Een tweede, niet veel schijnender probleem is het feit dat politieke besluitvorming los staat van de uitvoeringsorganisatie. Daar waar in het bedrijfsleven er geen manager (uitzonderingen daar gelaten) is die zich onttrekt aan de controle bij de uitvoering vooraf en zich dus goed laat influisteren door de werkvloer, is dat bij de overheid compleet overbodig. Ik weet het is gecharcheerd, maar toch.
    Ik zou pleiten voor een bij grondwet verankerde uitvoeringstoets, waarbij de overheidsorganisatie die over een plan van een Ministerie of Kamer (voorstel tot wetgeving) objectief toetst of zoiets daadwerkelijk haalbaar is, in termen van financien, passend binnen de huidige context en met de beschikbare middelen (resourcing). Moet je eens opletten hoe snel al die melangomane programma’/projecten bij initiatie de nek worden omgedraaid. En als je dan al iets moet veranderen wat drastisch is, omdat het bloed er uit loopt, knip het gehele programma/project dusdanig in stukken, opdat elk van de stukken ook als solistisch project een bestaansrecht heeft.

  18. Atilla,

    Goed te zien dat jij een dergelijk onderzoek ook niet zinnig vindt. Ik zou zeggen: Tweede Kamer besteedt je centjes aan een beter doel.

    Ik heb al veel waardevolle commentaren van IT-ambtenaren ontvangen die niet durven te reageren via deze blog-it. Dat is begrijpelijk in deze moeilijke tijd, maar wel erg triest. Een open, eerlijke, publieke discussie over IT bij de overheid zou mijns inziens verhelderend werken. Wellicht, goed gemodereerd, levert dat meer op dan het beoogde onderzoek van de Tweede Kamer.

    De inhoudelijke IT-uitdagingen in de publieke sector zijn in alle eerlijkheid veel groter en veel interessanter dan bij menige onderneming in de private sector. Dus, je zou zeggen een aanlokkelijk werkterrein voor IT’ers.
    Ik kom tijdens mijn lezingen, adviezen, architectuuraudits en overige werkzaamheden bij de overheid veel vakbekwame IT-ambtenaren tegen. Mij valt alleen op dat ze vaak aan onmogelijke taken werken en dat zij zwak worden gecoördineerd. Dat is erg jammer en weinig motiverend voor die IT-ambtenaren.

    Jouw tweede punt is zeer belangrijk. Ik ben het roerend met jou eens dat de Tweede Kamer geen regelgeving zou moeten indienen / aannemen die IT-technisch nauwelijks tegen aanvaardbare kosten is te implementeren en is te exploiteren. Een bewindspersoon zou daar in feite verantwoordelijk voor moeten kunnen worden gehouden, met alle consequenties van dien. Hoewel het opstappen van een bewindspersoon na een debacle niet meer in de mode schijnt te zijn.

    Jouw derde punt over het opknippen van grote programma’s, zou wat meer ter harte mogen worden genomen. Elk programma hoe groot ook is uitvoerbaar, mits het verdeeld wordt in bruikbare bouwkavels, waarbij op elk bouwkavel ook nog een groeimodel wordt toegepast. We hoeven niet ineens naar de ideaaloplossing, dat kan ook middels duidelijke stappen in een groeimodel. Dat maakt het voor de gebruikersorganisatie ook makkelijker om goed met het nieuwe systeem om te (leren) gaan.

    Groet,
    Daan.

  19. Dag Daan,

    Wegens vakantie ben ik hier niet eerder aan toe gekomen. Toch even een reactie.

    Qua inhoud denk ik dat onderstaande racties al aardig wat stof hebben neergelegd. Ik moet je zeggen dat ik zelf niet echt inhoudelijk betrokken ben met dit onderwerp, omdat ik mij de laatste jaren wat meer ben gaan richten op beheersingsvraagstukken van een meer generieke aard (dus niet alleen IT). Ik voel me vooral daarom (maar ook gezien mijn verbondenheid met de ADR (de opvolger van de RAD sinds 1 mei 2012 en de interne auditdienst van het Rijk die per 1 april 2013 alle ministeries zal bedienen) niet zo op mijn gemak om een inhoudelijke reactie te plaatsen.

    Een puntje wil ik je wel meegeven. In je blog geef je vrijwel in het begin aan dat je mogelijke oorzaken zoekt in de omgeving van de overheid. Je noemt vervolgens verschillende adviesorganisaties. In het verdere deel van je blog mis ik echter een duidelijk opgebouwde onderbouwing van waarom deze clubs (waaronder de ADR) oorzaken van de problematiek van de gebrekkige sturing en opdrachtgeverschap zouden zijn, met mogelijke uitzondering van de AR die je, naar mijn mening onterecht, beticht van knip en plakwerk.

    Zou je nader kunnen toelichten wat je in je blog bedoelt wanneer je zegt dat dergelijke adviesorganisaties mogelijk de oorzaak van het probleem kunnen zijn, of doelde je met name op het door jou geconstateerde onvermogen van deze organisaties om daadwerkelijk verandering tot stand te brengen?

    De ADR voert namelijk diverse opdrachten uit gericht op het proactief en vooraf (dus bij de aanbesteding en ontwikkeling van nieuwe IT-producten) blootleggen van risico’s en adviseren over verbeterpunten in de beheersing van de projecten. Steeds vaker zijn dit multidisciplinaire onderzoeken die naast aspecten als kostenbeheersing en planning, ook zaken als de architecturale onderbouwing meenemen. Ik vind dat een goede ontwikkeling, waarvoor ik mijzelf binnen de ADR en haar voorgangers met een groepje collega’s ook al sinds dat ik in dienst ben inzet.

    Vriendelijke groet,

    David

  20. Hallo Daan,
    Je schopt hier wel tegen alle mij bekende heilige huisjes, maar ik kan in eerste lezing niets vinden waar ik het inhoudelijk mee oneens ben.

  21. David,

    Jammer, dat het ADR (Audit Dienst Rijk) geen inhoudelijke reactie kan geven. Ik vind een instituut als het ADR namelijk erg nuttig.

    Er zijn wel degelijke onderbouwingen maar dan moet ik veel dieper de materie in en daarvoor is een blog niet echt bedoeld. Trouwens, ik heb mij al vaker positief kritisch uitgelaten over de Algemene Rekenkamer (AR): zie mijn publicaties op VNA en in AG. Doordat AR en ADR geen praktische, zakelijke diagnoses stellen met de daarbij horende nuttige aanbevelingen, zijn zij nauwelijks in staat om de werkwijze van de overheid op IT-gebied echt fundamenteel te doen veranderen. Daardoor zijn zij mede oorzaak van het blijven voortbestaan van de IT-weeffouten bij de overheid.
    Zoals jij, als afstudeerder bij mij in Nijmegen, ook wel zult zien is de diepte van de praktische IT-kennis zowel bij de ADR als de AR onvoldoende om zware audits uit te voeren die ook nog flink wat praktische architectuur ‘know how’ vergen.

    Ik zou willen poneren dat je als IT-auditor (dat geldt trouwens ook voor architect) eerst flink wat daadwerkelijke ervaring in IT moet hebben opgedaan (doorleefd), zoals systeemontwikkeling, projectmanagement, kwaliteitsmanagement en beheer. Anders word je een theoretische auditor.
    Ik zie graag eens een recent rapport van de ADR met architecturele beschouwingen. Zijn die rapporten publiek toegankelijk? Ergens op het web?

    Groet,
    Daan.

  22. Arnold,

    Ik ben opgevoed in een vrijzinnig hervormde achtergrond. Dus de Beeldenstorm zie ik als een louterend fenomeen.

    Er zijn in de IT (dat geldt ook voor de private sector) te veel heilige huisjes, te veel ingeslepen vooroordelen, te veel vastgeroeste patronen. Weg daarmee!
    Laten we de ramen open zetten, zodat we weer vrij kunnen ademen.

    Groet,
    Daan.

  23. Daan,

    Naast de door jou en anderen genoemde oorzaken (waar ik weinig aan toe te voegen heb), denk ik dat het probleem veel breder is, en noch alleen een overheids-, noch specifiek een ICT- of informatievoorzieningsvraagstuk is.

    Kijk eens naar de halve en hele debacles in de fysieke infrastructuur: hogesnelheidslijn, Betuwelijn, Noord-Zuidlijn, Randstadrail, ook in die wereld worden risico’s systematisch onderschat, is er sprake van bestuurlijke drukte en scoringsdrift, betaal je de hoofdprijs voor meerwerk, zitten aanbestedingsregels in de weg, et cetera.

    En ook in het bedrijfsleven gaat het vaak mis, alleen komt dat minder vaak in de publiciteit en gaat het niet om “onze belastingcenten”. Loop rond bij een willekeurige grotere onderneming en iedereen kan je de war story’s vertellen over mislukte ERP-implementaties, CxO’s met onvoldoende verstand van zaken, afdelingen die elkaar de tent uit vechten, legacy-molenstenen die een bedrijf aan de rand van de afgrond brengen, lock-in en uitbuiting door leveranciers, enzovoort.

    Kortom, grote, ingewikkelde projecten op onbekend terrein vragen om een realistische ambitie, optimale samenwerking tussen alle spelers, voldoende flexibiliteit in de uitvoering en een flinke post ‘onvoorzien’. Dat klinkt simpel, maar is het helaas niet in een wereld van tegengestelde belangen.

  24. Marc,

    Dank voor jouw reactie. Zoals ik reeds aangaf, zijn de Tweede Kamer en de bewindslieden ook deel van het probleem.

    Ik krijg de stellige indruk dat sommige leden van de Tweede Kamer alleen geïnteresseerd zijn in die onderwerpen die op de voorpagina’s van de schrijvende pers verschijnen en in die waarover in de verschillende babbelprogramma’s op TV uitgebreid en uit de losse pols wordt doorgekletst.
    Als de Tweede Kamer dan zo nodig een onderzoek wil op IT-gebied, laten ze dan eerst eens de hand in eigen boezem steken. Dat was geloof ik ook een van de adviezen uit 2007 van de Algemene Rekenkamer in haar eerste rapport over de uitlopende overheidsprojecten. Jammer dat de AR deze aanbeveling zo ‘zacht’ heeft uitgesproken. Of hebben wij nu een nieuwe generatie kamerleden die geen weet meer hebben van bovengenoemd advies.
    Het lijkt mij wenselijk dat de nieuwe leden in de Tweede Kamer na de verkiezing aanstaande september tijdens hun introductietijd ook een volwassen elementaire cursus krijgen over IT. En dan bedoel ik niet twitter, face book, of spelen met je tablet, maar IT voor grote zakelijke systemen.

    Sommige bewindslieden lijken vaak te kijken naar politiek succes. Zaken die op korte termijn een overduidelijk succes opleveren, de rest is voor de opvolger. Omdat wij nauwelijks meer kabinetten hebben die de officiële 4 jaar uitzitten, is korte termijn tegenwoordig wel heel erg kort.

    Realistische ambities krijg je door te verkavelen en te faseren in de tijd (een reeks van steeds rijkere versies). Dit weten we al sinds begin jaren 80.

    Groet,
    Daan.

  25. Ik ben het eens met de vraagtekens die jij zet bij de aanpak en opzet van het parlementaire onderzoek. De doelstelling is erg algemeen geformuleerd. Op zich heb ik daar geen probleem mee, omdat de Tweede Kamer op het niveau acteert dat men “bijna niets van bijna alles” moet weten. Als het voorgestelde parlementaire onderzoek leidt dat in de TK de juiste besluiten worden genomen om de bedoelde problematiek op te laten lossen, dan is een dergelijk onderzoek zinvol. Ik heb ook mijn vragen daarbij.
    Naar mijn mening is het kenmerken van de problematiek die men wil aanpakken als ICT-problematiek veel te beperkt. ICT is techniek en technologie. In al onze organisaties (overheid, maar ook commerciële en not-for-profit) werken inmiddels voldoende mensen die met ICT zijn opgegroeid. ICT is daarmee een normaal onderdeel geworden van het functioneren van mensen in organisaties. Het punt is echter dat we nog niet goed in staat zijn om onze organisaties optimaal te ontwerpen voor de uitdagingen waarvoor we nu staan. Dit vereist systeemdenken waarbij organisaties primair als sociale systemen worden beschouwd. Het ontwerpen van organisaties moet dus meer expliciete aandacht krijgen: het veranderen van een organisatie is iets anders dan het draaiend houden van een organisatie.
    Alleen op deze wijze komen wij verder met het ontwikkelen van onze zeer complexe organisaties en kan de top zich bezig houden met het jusit verdelen van de schaarse middelen, krijgen de specialisten de juiste ruimte om hun werk goed te doen en ondersteunt het operationeel management de werkers en de specialisten bij de uitvoering van het werk.
    Door de materie zo te beschouwen, kunnen de juiste onderzoeken geformuleerd worden en naar mijn idee zullen die dan meer focus hebben dan het parlementaire onderzoek dat nu uitgevoerd zal worden.

  26. Niek,

    Ik ben het roerend met jou eens dat men nog nauwelijks in staat is om organisaties optimaal te ontwerpen voor de huidige uitdagingen.
    Zoals jij terecht stelt, zou dat de focus moeten zijn van het parlementaire onderzoek.
    Naast, zoals ik reeds aangaf, het functioneren van de Tweede Kamer zelf ten aanzien van de IT-problemen bij de overheid.

    Dank voor deze waardevolle aanvulling.

    Groet,
    Daan.

  27. Als ambtenaar word ik er verdrietig van dat belangrijke IT projecten alsmaar mislukken. Want:
    1) er wordt een boel gemeenschapsgeld verspild dat vervolgens niet beschikbaar is voor andere doelen. Ik zou het persoonlijk liever aan kunst & cultuur besteden, investeren in onze beschaving, dan het gewoon maar weg te gooien.
    2) de publieke opinie over het ambtelijk apparaat krijg er weer een deuk bij; en dat bemoeilijkt en verso(m)bert het werk van ambtenaren weer, en dat slaat tenslotte weer terug op de gemeenschap waarvoor alle ambtenaren toch werken.
    3) het resultaat dat de mislukte projecten moesten halen, wordt niet gehaald. Waarschijnlijk kost dat ook het nodige, al hoor je daar niet veel over.
    4) het is zonde van de tijd, moeite en deskundigheid van de mensen die aan die projecten gewerkt hebben. Moet erg demotiverend werken, al hoor je daar ook niet veel over.

    Als ITer ben ik verbaasd dat er überhaupt projecten slagen. Zoals Basisregistraties, dat langzaam maar met zekere olifantenpassen doorzwoegt. Daar heb ik bewondering voor.
    Nooit waren de condities voor slagen zo beroerd als nu. Moest je vroeger een hoop tijd en moeite spenderen om mensen mee te krijgen in die vreemde IT wereld; tegenwoordig heeft iedereen, van hoog tot laag, een opinie over IT die even zwaar weegt als hun hi√´rarchische status in de organisatie. Iedereen kan IT sturen, kwestie van een workshoppie volgen. Requirementanalyse? Businesscase? Kritieke pad bepalen? Risicoanalyse? Doen we niet moeilijk over. Moet ook allemaal niet te veel tijd kosten. Maakt niet uit wat het vraagstuk is: een kwestie van gele briefjes laten plakken op het ‘brown paper’, en dan de gekleurde stickertjes tellen. Alle tegensprekers ben je zo kwijt, groepsconsensus is een wondermiddel….

    IT is niet meer “gewoon gereedschap” dat met verstand moet worden ingezet.. Het is zo laagdrempelig te zijn geworden, dat je met een grammetje intelligentie en een kilo ambitie er makkelijk intern een carri√®re mee kunt bouwen en/of in kunt zetten voor de landelijke politiek. En inderdaad, zoals je schrijft, de markt voegt hieraan nog eens haar eigen belangen toe.
    Maar wat doe je daaraan? Als de omstandigheden en de middelen er zijn, zullen mensen die altijd naar hun hand willen zetten. IT heel erg onaantrekkelijk en status verlagend maken, dat lijkt me de beste oplossing 😉

    Twee zaken zijn wellicht de moeite waard om te onderzoeken:
    – is er verschil tussen Overheid en niet-Overheid, zijn daar serieuze onderzoeken naar in binnen of buitenland?
    Рwat zijn de kengetallen van projecten die wél slagen?

  28. Daan
    Ik vond je blog wat onsamenhangend om nu precies te achterhalen wat je punt is: een falende overheid door onvoldoende kennis op dit dossier, de bureaus die adviseren/implementeren of het parlementaire onderzoek. Het loopt allemaal wat door elkaar. De reacties gaan daar op zichzelf niet op in. Echter ik vind de reacties en jouw commentaar erop verhelderend. (advies: schrijf een nieuw blog met waarin je deze commentaren verwerkt. Dan krijgen we een goed overzicht en wellicht ook inzicht). Wat ik een beetje mis is de focus op wat het DOEL of wat de DOELEN zijn voor de overheid mbt ICT projecten. De discussies focussen op onderdelen, afhankelijk van je ‘bril’. Informatiearchitectuur beoogt juist overkoepelend te zijn en implementatieprojecten zouden daarvan moeten zijn afgeleid. Om ‘de waarheid’ (wat dat ook precies moge betekenen) boven tafel te krijgen zou een scenario kunnen worden uitgewerkt met elementen die ik zie in de blog en discussie. Stel een onafhankelijk team samen (met slechts 1 of 2 ICTers), dat een aantal trajecten doorloopt, van ontwerp (specs), aanbesteding, contractering, uitvoering (implementatie) en effecten (zijn de doelen bereikt). Ik mijn beleving is dat waar je met deze blog naar toe wilt.
    Groet
    Paul

  29. Daan,

    Helemaal mee eens het onderzoek naar fors uit de hand lopende kosten van ICT-projecten bij de overheid niet meer van toegevoegde waarde is. Dit ICT probleem bij de overheid is groter dan alleen ICT, ook talrijke andere grote overheidsprojecten gaan keer op keer aangaande kostenbeheersing gierend uit de bocht. Ook hier zijn veelvuldig onderzoeken naar verricht. Wat gebeurt er met deze onderzoeksresultaten en welke lessons learned zijn van toepassing voor de ICT projecten?
    Het lijkt mij veel zinvoller om onderzoeken te verrichten naar de ICT overheidsprojecten die wel zijn geslaagd. Wat zijn daarvan de ingrediënten? Zijn die toepasbaar op nieuwe ICT projecten? Onder welke condities? etc. Hiermee kan de cirkel van mislukken worden omgebogen naar het welslagen van grote ICT projecten.

    vriendelijke groet
    Norbert

  30. Daan,

    Helemaal eens dat de grote overschrijdingen in IT projecten eens onder de loep moeten worden genomen. Als we zien hoe de IT projecten van de Belastingdienst en de Politie gigantisch zijn uitgelopen, is er een werkelijke noodzaak om deze kapitale en falende projecten te onderzoeken. De eerlijkheid dient wel gezegd te worden dat de overheid in de afgelopen 20 jaar, nog nooit in staat is geweest om grote IT-projecten binnen de gestelde tijd en binnen het budget af te ronden. Maar is dit anders dan bij grote projecten in andere branches bijvoorbeeld de financiële sector of bouw sector? NEE.
    Wanneer wij naar de oorzaak van dit soort grote overschrijdingen kijken, is het niet veel anders dan bij de bouwbedrijven die ook continue geconfronteerd worden met hun gigantische faalkosten. Volgens mij zit hierin het grote probleem, het ontstaan en daardoor het niet kunnen managen van de faalkosten. Zodra er projecten zijn met meerdere verantwoordelijkheden en meerdere partijen, zijn wij als mens niet meer in staat de overall coördinatie te managen. Oorzaak: de sociaal culturele agogiek. Verandering komt er via het agogisch proces dat bestaat uit een reeks stappen: motivatie, diagnose, doelstellingen, strategiebepaling, uitvoering en evaluaties. Waar de een zich verantwoordelijk voelt voor het budget, voelt de ander zich persoonlijk verantwoordelijk voor de uitvoering. Zolang mensen niet voelen dat het budget een persoonlijke verantwoordelijkheid kent, zoals het beheer over je eigen portemonnaie, hebben mensen de neiging makkelijker concessies te doen. Wat je in de bouw al ziet, dit gezien de falende regie, is dat projecten worden opgeknipt in een 3-tal fasen: bij de start van een project heb je een ondernemender projectmanager nodig die in staat is mensen te binden en stringente verantwoordelijkheden op te leggen, de 2 fase is een operationeel leider die gevoel heeft voor het managen van overschrijdingen en partijen kan houden aan afspraken (leveranciersmanagement), de 3de fase is een manager die het project durft af te sluiten en die in staat is de verantwoordelijkheid van overruns te managen.

    Daan, een Parlementair Onderzoek naar falende IT projecten heeft evenveel zin als ” het water naar de zee dragen”. En nee,, je moet dit niet laten onderzoeken door oud CIO’s of IT- gerelateerde bedrijven. Wat Steven ook schreef: it- ers zijn de aannemers, die als zodanig partijdig zijn. De enige die dit kunnen beoordelen zijn business – auditors die verantwoording afleggen aan de stakeholders van deze IT- projecten.

    Toine

  31. Toine,

    Ik ben het met jou eens dat er ook nogal wat IT-uitglijders zijn in de private sector, maar dat betreft niet ons belastinggeld.

    Er is, vanuit projectmanagement gezien, geen enkele reden waarom er zoveel IT-projecten zo erg uit de hand moeten lopen. Een groot IT-project dient te worden geleid als een verzameling kleine projecten (dat noemen we ‘programmamanagement’). Hiervoor is een praktische verkaveling van het probleemveld nodig waarbij elk kavel nog via een groeimodel incrementeel wordt gebouwd. Om een dergelijke opzet te laten slagen is een ervaren architect nodig die het geheel kan overzien, en een volwassen risicomanagement om eventuele problemen vroegtijdig te kunnen zien aankomen zodat er op kan worden geanticipeerd.

    Ik deel jouw mening uit mijn IT-audits van de afgelopen 6 jaar in de publieke sector dat de programma-/projectmanagementstructuur in de publieke sector vaak te omvangrijk wordt opgetuigd in termen van functionarissen, commissies, stafgroepen, adviesgroepen en klankbordgroepen die allemaal hun zegje mogen en willen doen over het project. Ik merk dat dat de zakelijkheid in de projectsturing vaak onderuit haalt. Een tweede nadeel van dergelijke structuren is dat niemand zich echt verantwoordelijk voelt.

    Groet,
    Daan.

  32. Norbert,

    Ik ben het met je eens dat er zou moeten worden gekeken naar alle onderzoeks- en adviesrapporten over grote IT-projecten bij de overheid in de afgelopen 5 jaar. Daaruit zouden wellicht een aantal waardevolle kritieke succesfactoren kunnen worden gedestilleerd. Lijkt mij een mooie opdracht voor een van onze businessuniversiteiten Nyenrode of RSM.

    Door de onderzoeksrapporten nog eens tegen het licht te houden, kan wellicht ook het kaf van het koren worden gescheiden onder de externe adviesbureaus, lijkt mij.
    Veel adviesrapporten doorlopen de bekende levenscyclus: gelezen, gelachen en opgeborgen.

    Een paar jaar geleden heb ik een IT-audit verricht bij een grote overheidsorganisatie. Mij bleek dat in de afgelopen twee jaar bijna elk bekend extern adviesbureau was langs geweest. Alle benodigde adviezen waren al gegeven, maar er was helemaal niets mee gedaan.
    Ik kwam zelfs een brief tegen van een gerenommeerd internationaal adviesbureau dat bedankte voor de eer om nog een onderzoek te verrichten, met als reden dat die overheidsorganisatie ook niets gedaan had met hun vorige rapport over het bestaande IT-probleem. Zij voegde toe: ‘het is zonde van jullie geld, en zonde van onze tijd’.

    Ander probleem is dat een adviesrapport vaak wordt gebruikt om je baas of de buitenwereld weer even af te leiden, dat noemen we de ‘Tweede Kamer’- truc. Als de Tweede Kamer tijd wil kopen omdat ze niet wil beslissen, laat ze een onderzoek verrichten. Zijn we zo weer een half jaar verder.

    Groet,
    Daan.

  33. IT-projecten en de overheid zijn nooit een gelukkige combinatie geweest. Overigens is het in de private sector ook niet alles koek-en-ei, maar daar zijn de ontsporingen over het algemeen toch minder groot. Een ander steeds weer terugkerend punt is, dat de achteraf uitgevoerde onderzoeken wel steeds op hoofdlijnen eenzelfde patroon van ontsporing laten zien, maar er nooit echt in slagen om tot echte verbeteringen te komen.

    Beide komen volgens mij voort uit eenzelfde oorzaak en die ligt niet in eerste instantie in het IT, maar heeft in de kern van de zaak vooral te maken met politiek/bestuurlijk onvermogen. Opdrachtgevers in de publieke sector laten te veel en te lang hun oren hangen naar het -niet zelden opportunistische- gedachtegoed van hun IT leverancier. Daar komt nog bij dat een leverancier zijn aandacht liever richt op de harde en beheersbare IT aspecten dan de veel ongrijpbaarder en risicovollere organisatorische veranderingsprocessen. Ook beseft de publieke opdrachtgever zich onvoldoende dat een nieuwe IT oplossing ook weer nieuwe problemen met zich mee zal brengen, vaak nog bovenop de bestaande problemen –waarvoor de IT juist een oplossing zou moeten zijn- en die niet zelden voortkomen uit zwak politiek bestuurlijk optreden van de opdrachtgever in het verleden.

    Zo krijgt elk probleem de oplossing die het verdient. Een te naïeve opdrachtgever die te ambitieus te werk gaat, geen oog heeft voor de veranderkundige gevolgen en niet in staat is zijn verantwoordelijkheid te nemen, wordt uiteindelijk genadeloos afgestraft. Dat heeft natuurlijk te maken met politiek/bestuurlijke structuren, maar vooral ook met mensen en intermenselijk functioneren. Blijkbaar is het zelfreinigende mechanisme in het bedrijfsleven toch net wat sterker ontwikkeld dan bij de overheid en zijn er minder mogelijkheden om de eigen verantwoordelijkheid te ontlopen.

    Met dat beeld in gedachte moet het vrij gemakkelijk zijn om met een aantal concrete veranderkundig gerichte maatregelen, het slagingspercentage van projecten -en niet alleen IT projecten- te verbeteren. Niet alleen tot op de derde decimaal achter de komma sturen op tijd & geld, maar ook op menselijk gedrag en communicatie. Niet toevallig dat nu net de technocratische georiënteerde IT-sector, daar zo’n moeite mee heeft.

  34. Winfried,

    Ik denk net als jij dat het zelfreinigend vermogen in de private sector groter is dan in de publieke sector. In de private sector ligt er wellicht een bonus te wachten onder de kerstboom en is het slecht voor je verdere carrière als je verantwoordelijk gesteld kunt worden voor een misser.

    Ik ben het met je eens, gezien de vele IT-audits die ik in de publieke sector heb uitgevoerd, dat met wat eenvoudige ingrepen / maatregelen de slagingskans voor IT-gerelateerde projecten flink kan toenemen.

    Groet,
    Daan.

  35. dag Daan
    Prima signaal met licht provocerende toon, zoals in een blog of column past.
    Veel verstandige en begrijpelijke reacties!

    Echter…………….
    WIE NIET LEERT VAN DE GESCHIEDENS IS GENOODZAAKT HAAR TE HERHALEN.
    Dus: niet weer een onderzoek naar alle voorgaande onderzoeken, een audit over alle voorgaande audits, een methodologie, een rapport over alle voorgaande rapporten, oftewel nog meer meta…..

    Het oplossen van een probleem bestaat uit het stellen van de juiste vragen (Chinees spreekwoord).
    Dus:
    – WAARDOOR (niet “waarom”) is de praktijk zo weerbarstig? (met respect voor de vele professionals)
    – WAARDOOR is “de theorie” zo slecht toepasbaar? (idem)
    – WAARDOOR gaan veranderingen veel sneller dan we begrijpen en toepassen kunnen?
    – WAAR hebben wij als professionals, managers en politici WEL invloed op (en waarop niet….).

    Ik denk dat het stellen van dergelijke vragen en het beantwoorden en uitvoeren effectiever zal zijn op het veranderen van de werkelijkheid dan “weer een onderzoek” met vele goedbedoelde “meta-adviezen”. Dus een mutli-disciplinaire discussie, mogelijk zelfs filosofisch.

  36. Rene,

    Leerzame opmerkingen (!), met name jouw retorische vraag waardoor de theorie zo slecht toepasbaar lijkt.

    Ook jouw vraag over de veranderingen noopt tot nadenken. Wat ik bij veel van mijn klanten zie is dat de wereld zo snel verandert (nieuwe klanteisen veroorzaakt door social media en nieuwe technologische mogelijkheden) dat het voor een deel van de architecten moeilijk is een toekomstvaste architectuur te formuleren.

    Groet,
    Daan.

  37. Beste lezers van mijn blog,

    Na twee maanden geef ik mijn strijd tegen het parlementair IT-onderzoek van de Tweede Kamer op.
    Ik heb reacties mogen ontvangen van prominente politici. Wij hebben inmiddels een vernieuwde Tweede Kamer en het lijkt dat zij geen interesse (meer) hebben voor een degelijk onderzoek.

    Mijn blog valt nu in de categorie: gelezen, gelachen en opgeborgen. Helaas, het zij zo.

    Daan.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in