Home Innovatie & Strategie Singulariteit: op weg naar God of een technocalyps?

Singulariteit: op weg naar God of een technocalyps?

483

Meerdere bronnen waaronder een catalogus van Maggs Bros. Ltd. vermelden dat de term technologie voor het eerst is genoemd in 1772 door Johann Beckmann. 186 jaar later – in 1958 – wordt volgens de Oxford English Dictionary de term informatietechnologie voor het eerst gebruikt in een editie van Harvard Business Review verwijzend naar een technologie zonder deze exact te duiden. Anno 2013 kun je dus stellen dat informatietechnologie 55 jaar oud is.

Toch is de term informatietechnologie (IT) pas in de jaren 80 van de 20ste eeuw – na de introductie van de PC (1981) en Windows (1985) echt ingeburgerd geraakt. Voor die tijd werd vooral de term automatisering gebruikt. Deze term paste goed bij de eerste toepassingen zoals salarisverwerking en het voeren van (financiële) administraties, waarbij de nadruk lag op het automatiseren van handmatige routinetaken. Efficiency was het doel dat werd nagestreefd. In de jaren 90 van de vorige eeuw kwam – mede door het op grotere schaal toepassen van enterprise resource planning (ERP) – de term informatiemanagement in opmars. Hiermee werd benadrukt dat de waarde van IT meer omvatte dan alleen het efficiënter maken van de bedrijfsvoering van een organisatie.

Vroeg in de jaren 90 van de vorige eeuw – in de periode dat veel organisaties nog worstelden met de eerste ERP-implementaties – wezen o.a. Orlikowski (1992) en Heng (1993) al op de innovatieve rol van IT zoals bij kennisoverdracht, maar ook de sociale kracht (communicatie) van IT werd toen al belicht. Dit leidde tot de term ICT die ook nog steeds vaak wordt gebruikt. Internet, mobiele apparaatjes en social media hebben inmiddels een virtuele wereld gecreëerd waarin mensen (en organisaties) continu met elkaar in verbinding staan. Plaats en tijd doen er niet meer zoveel toe. Deze ontwikkeling en afhankelijkheid van IT heeft ook zijn schaduwzijde met nieuwe verslavingsziektes zoals nomofobie: mensen raken in paniek als ze hun mobiele apparaat kwijt zijn of niet bij zich hebben. Het zakelijke en privégebruik van IT is anno 2013 een cocktail van economische, sociale, emotionele, cognitieve en universele waardebelevingen. Naast gebruiksgemak, plezier, imago en nut stimuleert IT-gebruik het delen van gegevens, informatie en kennis en sociale innovatie. Hierbij is de mens nog altijd de baas over de machine. Dat zal in de nabije toekomst fundamenteel veranderen volgens een aantal deskundigen en wetenschappers.

Singulariteit op korte termijn gerealiseerd

Hoewel de term singulariteit al in 1958 is gebruikt door wiskundige John von Neumann is de term in de jaren 90 van de vorige eeuw populair gemaakt door Vernor Vinge die de term technologische singulariteit introduceerde. Hierbij is singulariteit een theoretisch moment in de tijd waar kunstmatige intelligentie het intelligentieniveau van de mens voorbijstreeft. Voorspellingen noemen jaartallen tussen 2030 en 2045 wanneer dit zal gebeuren. Singulariteit wordt ook wel de samensmelting tussen mens en machine genoemd. Nanotechnologie en genetische manipulatie heffen biologische beperkingen op en creëren superintelligentie: de transhumane of volmaakte mens. Google’s innovatiebaas Ray Kurzweil schreef hier al verschillende boeken over waaronder ‘The singularity is near’ (2005). Singulariteit heeft de potentie om ziektes uit te roeien en volgens Kurzweil maakt het zelfs het eeuwige leven mogelijk. Volgens hem is het loslaten van de biologische wortels door de mens een spirituele onderneming.

Singulariteit stuit op kritiek
Niet iedereen is lovend over singulariteit. Wetenschappers spelen voor god is een vaak genoemd verwijt. Sommigen experts vrezen een technocalyps: het nastreven van de menselijke perfectie met technologie en genetische manipulatie wordt de ondergang van de mens. Michael Grosso die de term technocalyps in 1995 voor het eerst gebruikte stelt dat technologie nooit in staat zal zijn om ‘gewone’ mensen in volmaakte mensen te transformeren.

Veel onderzoek bij instituten en universiteiten die deze ontwikkeling vormgeven wordt bekritiseerd. Omdat het onderzoek zich onttrekt aan elke vorm van democratische controle worden begrippen zoals zwart en schimmig hieraan gekoppeld. Discussies over menselijke waarden en ethiek ontbreken. Het nastreven van welzijn, gezondheid en geluk – ook al gebeurt dat via psychologen, chirurgen, medicijngebruik en het inzamelen van geld voor goede doelen – is algemeen geaccepteerd maar het creëren van welzijn, gezondheid en geluk via nanotechnologie en genetische manipulatie lijkt (vooralsnog) een stap te ver. Frank Theys zet een en ander uiteen en laat een flink aantal wetenschappers en deskundigen aan het woord in zijn documentaire TechnoCalyps (2006).

Wie zal gelijk krijgen? Kurzweil die gelooft in de door technologie gecreëerde volmaakte en transhumane mens of Grosso die hier erg sceptisch tegenoverstaat? Singulariteit: op weg naar God of een technocalyps…?

Leon Dohmen is principal managementconsultant CGI (voorheen Logica)

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in