Onderzoek is iets dat voorheen voorbehouden was aan Universiteiten. Met de komst van lectoren wordt op Hogescholen ook onderzoek gedaan en zie je de scheidslijn vervagen. Bij HBO-bachelors en -masters wordt met name praktijkgericht onderzoek gedaan.
Onderzoek kan op verschillende manieren worden uitgevoerd. Kwalitatief of kwantitatief. Aanvankelijk werd onderzoek gedaan op basis van een hypothese en werd dit getoetst aan de praktijk. Bij informaticaonderzoek gaat het met name over beheersing van systemen, ontwikkelen van programma’s, het opzetten van modellen etc. Afgelopen jaren zie je met name bij de HBO master IT-opleidingen dat de onderzoeker daadwerkelijk praktijkgerichte vraagstukken, relevant voor de organisatie, moet oplossen.
Deze vraagstukken hebben vaak weinig meer met technische aspecten te maken, maar veel meer over de manier om taai vraagstuk met de betrokken mensen opgelost te krijgen. In een professionele praktijk ligt een participerende rol voor de onderzoeker voor de hand. Een effectieve manier van participerend onderzoek voor IT-professionals is actie-onderzoek. De student neemt deel aan activiteiten of organisatieproblemen die worden onderzocht. Maar niet alleen dat: hij of zij gaat zelfs bewust invloed uitoefenen door middel van het onderzoek.
Actie-onderzoek is een interactieve manier van onderzoeken; al doende probeert de onderzoeker na te gaan of zijn handelen het gewenste effect oplevert. Actie-onderzoek stimuleert organisatieveranderingen en versnelt organisatieprocessen. Actie-onderzoek komt vanuit de sociale wetenschappen en is pas daarna doorgedrongen in andere disciplines. Actie-onderzoek is naar mijn mening effectief toepasbaar voor de IT-omgeving.
Waar het op academisch niveau in de IT met name onderzoek betreft over technologische vraagstukken zien we in de praktijk, dat we het in toenemende mate over informatiemanagement vraagstukken hebben. En dan spelen communicatie, empathisch vermogen en andere skills een belangrijke rol. Afgelopen jaren is dan ook wel gebleken dat de menskant net zo belangrijk is .
Denk bijvoorbeeld aan de grote IT projecten die vaak mislukken en veranderingen die moeilijk zijn door te voeren. Dit, omdat ze juist vanuit een technische invalshoek worden opgepakt. Actie-onderzoek werkt zo effectief omdat het de technische kant en de menskant met elkaar verbindt, maar zich met name richt op de menselijke kant. Onderzoekende professionals zullen merken dat deze vorm van onderzoek heel herkenbaar is. Eigenlijk doen ze dit al vaak, maar ontbreekt alleen de systematisering van hun praktijkervaring tot onderzoek.
Als er meer actie-onderzoek gedaan zou worden in het bedrijfsleven, durf ik de stelling wel aan dat er meer projecten zouden lukken en veranderingen beter doorgevoerd worden.
Anita Bosman is bestuurslid van het Ngi en werkt bij Pro Education als programmamanager voor de Master in Management & ICT. Hier wordt veel gebruik gemaakt van actie-onderzoek.
