Wat mij betreft is de zelfrijdende auto hét voorbeeld van digitalisering. Ga maar na. Er zijn sensoren, objectherkenning en permanente verbindingen met andere auto’s voor data-uitwisseling nodig. Natuurlijk zijn er ook slimme wegen nodig om de verkeersstromen bij te sturen. De voordelen zijn duidelijk. Veel minder files, veel minder ongelukken, duurzamer vervoer en de snelste weg van A naar B. Er is uiteraard ook een prijs. Zullen we bereid zijn die te betalen?
Kilometerheffing
Het hoeft verder geen betoog dat we graag van de files af willen. De afgelopen twee decennia is om de zoveel tijd kilometerheffing gepresenteerd als oplossing. Daar is nog nooit enthousiast op gereageerd. Bovendien is die heffing gebaseerd op het ‘oude rijden’. De zelfrijdende auto is autonoom, wordt wel gezegd. Waar het op neer komt is dat digitalisering het mogelijk maakt te rijden in contact met de omgeving en andere weggebruikers. Alleen dat maakt het mogelijk ongevallen en congesties te voorkomen, of als ze dan toch soms onvermijdelijk zijn (en dat zijn ze) de effecten ervan te minimaliseren. Die autonomie is dus betrekkelijk. Maar de mens komt er niet meer aan te pas. Dit is de eerste prijs die we bereid moeten zijn te betalen.
Aarzeling
Maar ik aarzel. Ik zou de eerste zijn die zo’n ‘autonome’ auto zou kopen, alleen niet dat bolle wagentje van Google. Maar om dan meteen alle controle uit handen geven? Dat is toch wel een drempel. Er zijn toch situaties waarin ik dat niet graag zou doen. In de Amsterdamse binnenstad bijvoorbeeld. Op de snelweg ligt dat anders, dan hoef ik zelf de controle niet te hebben. Verder is het ongetwijfeld een kwestie van wennen. Misschien is het juist fijn als mijn auto in Amsterdam helemaal zelfstandig kan manoeuvreren.
Als we maar genoeg voordelen ervaren, komt de acceptatie vanzelf. Zo begint elke grote digitale transformatie. Toch moeten we eerst nog enkele cruciale zaken oplossen. Enkele ongelukken met zelfsturende auto’s laten zien dat er op softwaregebied flinke vooruitgang moet worden geboekt. Leveranciers zullen de juiste werking moeten garanderen, een notoir moeilijke opgave met veel juridische haken en ogen.
Auto zonder mens
Dan is er nóg een interessante dimensie. Als de auto het zonder de mens gaat stellen, zal ook het menselijk beoordelingsvermogen gedigitaliseerd moeten worden. Denk aan akelige situaties waarbij de auto moet uitwijken. Waar moet de software dan voor kiezen? Alles op alles zetten om de inzittenden te beschermen? Werkelijk ten koste van alles, zelfs als andere verkeersdeelnemers daarvan het slachtoffer worden of als er gigantische schade wordt aangericht? Het gaat om lastige, morele overwegingen.
Die overwegingen blijken inderdaad gedigitaliseerd te worden. The site Moral Machine van het fameuze MIT legt bezoekers een aantal akelige scenario’s voor en vraagt een keuze te maken die zij moreel juist (of het minst slecht) vinden. Daar kan de connected auto straks in een split second te rade gaan voor een gecrowdsourced oordeel. Vinden we een oordeel dat zo tot stand komt acceptabel?
Wat de ‘bestuurder’ ervan vindt doet er niet meer toe. Die autonomie heeft hij niet meer en ook dat is een prijs die betaald moet worden. Daar staat veel tegenover: veel meer veiligheid, nauwelijks meer files, voor iedereen mobiliteit. Aan ons de keuze!
Michel Schaalje, Technisch Manager, Cisco
