Het internet blijft een fascinerend fenomeen. Het is uitgegroeid tot de meest cruciale infrastructuur ter wereld die van niemand is en voor welks gebruik dan ook, afgezien van de lokale toegang, niet apart betaald hoeft te worden. Bekeken vanuit de grondbeginselen van het kapitalisme is hier sprake van iets exotisch.
Wie teruggaat tot de oorsprong van het internet ontdekt dat het achterliggende ontwerp is ontstaan tijdens de koude oorlog. Het Pentagon maakte zich zorgen, omdat de toenmalige computernetwerken, die hiërarchisch van opzet waren, zouden worden lamgelegd wanneer de communistische vijand kans zou zien zijn atoomraketten doel te laten treffen op een zo’n hoog mogelijk punt in de boomstructuur. De antihiërarchische architectuur die als reactie hierop ontwikkeld werd, kent als ontwerpprincipe dat elke component gelijkwaardig is aan elke andere en dat elke component zal presteren naar vermogen en afnemen naar behoefte. Inmiddels weten we door het internet dat deze principes inderdaad leiden tot een uitermate betrouwbaar en uiterst efficiënt werkend systeem.
Nu wil het wonderlijke toeval dat het grondbeginsel van presteren naar vermogen en nemen naar behoefte de kerndoctrine is van het systeem waartegen men zich toendertijd verdedigde. Alleen dan niet volgens het model van de grondlegger Marx, waarbij de productiemiddelen beheerd werden door de staat, maar volgens het model dat de aartsvaders van het anarchisme zoals Bakoenin en Proudhon voor ogen hadden. In hun systeem worden de productiemiddelen beheerd door degenen ze gebruiken. Het achterliggende idee was dat in een wereld waarin principiële gelijkwaardigheid heerst zoiets als een alles overkoepelende autoriteit “de staat” overbodig is.
De geschiedenis heeft inmiddels laten zien dat dit gedachtegoed voor “koolstofmachines”, zoals de mens, niet goed werkt. Maar voor “kiezelmachines”, zoals computers, werkt het uitstekend. Het verschil zit ‘m in het verschijnsel emotie dat een koolstofmachine wel en een kiezelmachine niet kent.
De basisprincipes van het anarcho-communisme verklaren waarom hoogwaardige IT services, zoals Skype en WhatsApp gratis zijn. En uit de wijze waarop de traditionele leveranciers van dit soort diensten hierop reageren kan men afleiden, dat men zich in deze principes nog niet echt heeft verdiept.
Dit exotische internet is inmiddels aangekomen in z’n derde levensfase. In de eerste fase, alweer 40 jaar geleden, werd alleen maar een technologie infrastructuur aangeboden. In de tweede fase, met het world wide web als het belangrijkste nieuwe element, werd dit al een informatie infrastructuur. En recent is de derde fase aangebroken waarin het internet zich presenteert als een universele computer.
Deze fase, thans bekend als de cloud, zal door z’n veelzijdigheid niet alleen de IT industrie doch uiteindelijk de hele wereldeconomie veranderen. En wie zich in deze fase als leverancier wil handhaven zal zo nu en dan toch weer eens z’n klassiekers moeten lezen.
Dick van Gaalen, Business Technology consultant HP Nederland
