Zeker u, als lezer van BlogIT zal het niet ontgaan zijn: gezien de omvang en de impact van falende ICT trajecten bij de overheid heeft de politiek gemeend dat fenomeen eens te moeten onderzoeken. Dat deed de Commissie Elias, en die schreef, zoals het hoort, een dik rapport met aanbevelingen. Dat kwam vorig jaar rond deze tijd uit, en sinds die tijd is men in Den Haag en omstreken bezig die aanbevelingen in acties om te zetten.
Vanuit het ICT- werkveld is er het nodige commentaar geleverd op de werkwijze van de commissie en de kwaliteit van diens aanbevelingen. Soms van de categorie’ de beste stuurlui staan aan wal’ maar vaak sneed deze kritiek hout. Laat ik voorop stellen dat ik het van het openbaar bestuur moedig vind dat zij hun eigen tekortkomingen eens onderzoekt en het al helemaal stoer is dat er dan ook iets met die resultaten gebeurt. Daar kan menig manager in het bedrijfsleven, waar de problematiek volgens mij vergelijkbaar is, zich aan spiegelen. Tot zover de goede kanten van de enquête. De mindere kant van het rapport is dat de commissie niet heeft kunnen voorkomen mee te gaan in de oh zo Nederlandse of menselijke ‘regel- reflex’: er is iets niet goed gegaan, en om dat in de toekomst te voorkomen, stellen we een nieuwe regel in. En als dat dan niet blijkt te werken, stellen we een extra regel in en gaan hard roepen om handhaving en zware straffen. Dat dit niet werkt, weet iedere bezoeker van het partycircuit: drugs zijn illegaal, de handel des te meer, maar toch is het spul in grote hoeveelheden makkelijk te verkrijgen. Ik schreef al eerder dat met alleen structuurmaatregelen het falen van IT projecten niet is te voorkomen.
Hoe het wel moet, zien we rond het rookverbod: inmiddels is de horeca nagenoeg rookvrij, wat ik overigens persoonlijk een grote zege vind. En dat niet omdat er strenge controles met een grote pakkans en hoge boetes plaatsvinden- een structuurmaatregel- , maar omdat het maatschappelijk gewoon niet meer aanvaard wordt dat er in restaurants, cafés of bij mensen thuis gerookt wordt. Wie dat toch doet wordt door zijn vrienden, omstanders of de uitbater hierop aangesproken. Niet omdat we de boetes vrezen, maar omdat we het gedrag gewoon niet meer acceptabel vinden. Een cultuuraspect dus….
Inmiddels wordt het Bureau ICT Toetsing van de overheid opgezet, als voortvloeisel van de Elias- aanbevelingen. Een typisch voorbeeld van een structuurmaatregel, die averechts uit kan pakken: als immers dit bureau zijn goedkeurende stempeltje heeft gezet, mag het project verder. Daarmee leg je de verantwoordelijkheid voor succes of falen van een project toch weer deels buiten de projectorganisatie. John Schattorie, de man die dit bureau mag gaan vormgeven- de kwartiermaker- voldoet aan het stereotype beeld van de geslaagde manager: blank, man, van middelbare leeftijd en een staat van dienst bij externe bureaus als Cap Gemini en Deloitte. Opvallend is daarbij dat het persbericht zijn jarenlange ervaring in het beheren en evalueren van grote ict-projecten en veranderprogramma’s binnen de overheid roemt. Ja, dat leest u goed. Want als die veranderprogramma’s zo succesvol waren, waarom hadden we die Cie. Elias dan überhaupt nodig? Uiteraard kan een eenling grote mislukkingen moeilijk voorkomen, maar het is op zijn zachts gezegd vreemd dat je een mega-probleem denkt te kunnen oplossen met dezelfde mensen die uit de cultuur en het systeem komen dat dit probleem heeft veroorzaakt, in stand heeft gehouden en ondanks de talloze mislukkingen niet heeft kunnen oplossen, laat staan voorkomen. Of je moet een cynicus zijn die alle schuld van falende projecten zoekt bij de ‘zakkenvullende vendors’ en denken dat je deze boeven wel met een soortgelijke boef kunt vangen.
Ik denk dat het verstandiger was geweest voor zo’n functie een ander type te zoeken. Bijvoorbeeld een oud-ambassadeur die verstand heeft van cultuurverschillen en daarbinnen toch succesvol is gebleken. Of een gewezen bankier, die gezien heeft hoe het onbeschaamd najagen van eigenbelang tenslotte een heel systeem kan lamleggen. Maar wellicht zie ik dit verkeerd, en zet Schattorie alleen een structuurtje neer. Laten we hem de wijsheid toewensen bij het verder inrichten van het bureau genoeg aandacht voor cultuuraspecten te hebben en de nodige onorthodoxe types uit uiteenlopende culturen aan te trekken. Pas als we de cultuur blijvend veranderen, zullen we echte successen gaan boeken!
François van Heurn is zelfstandig ICT manager en –adviseur. Vanuit zijn achtergrond als econoom blijft hij zich verbazen over de moeite die organisaties zich dagelijks getroosten om rendement uit hun ICT investeringen te halen.
