Wat is privacy nog waard? De reacties op de onthullingen van klokkenluider en CIA agent Edward Snowden dat het Amerikaanse National Security Agency (NSA) op grote schaal wereldwijd telefoon- en internetgegevens verzamelt vestigen de aandacht op de bescherming van onze persoonlijke levenssfeer, op privacy in deze tijd. Iets meer Amerikanen (44%) vinden dat Snowden terecht zijn geheimhoudingsplicht doorbrak, dan zij (42%) die van mening zijn dat hij dat niet kon maken.
Wat is er nog over van mijn privacy-beleving? Ik herinner mij me verzet te hebben tegen de invoering van postcodenummers in februari 1978, vier cijfers met twee hoofdletters erachter die precies definiëren waar iemand woont. Het was immers een vorm van “maatschappelijke ordening” waarmee overheden, bedrijfsleven en personen gemakkelijker dan ooit weten waar iemand precies woont. Nu is het volledig geautomatiseerd. Dankzij dit verfijnde systeem kan iedereen op huisnummerniveau iedereen bereiken: “Cendris kent iedereen”.
Er zat toen een nog uit de Tweede Wereldoorlog stammende vrees achter mijn verzet tegen de postcode als inbreuk op mijn privacy: het recht om mijn woon- en verblijfplaats geheim te houden. Je kunt er immers bepaalde doelgroepen mee detecteren en een aparte behandeling geven. De vooraanstaande advocaat mevrouw Mr. Lau Mazirel, overleden in november 1974, 67 jaar, schreef op 4 september 1965 in Vrij Nederland: “Uitzonderingsbepalingen voor een bepaalde groep, dat is fascisme, zelfs als het gunsten betreft; het is een begin van apartheid en isolatie, dus van discriminatie”. En dan moet ik nu denken aan Geert Wilders en zijn PVV en de wijze waarop die bepaalde bevolkingsgroepen apart zet. Mazirel wees volkstellingen af. “Wie deze gegevens in verwerkbare vorm in zijn bezit heeft, bezit een vrijwel onbeperkt machtsmiddel over de bevolking, zelfs de mogelijkheid tot uitroeiing”, schreef zij. Onze privacy hangt aan de zijden draad van de democratie die “het goede” voorheeft.
Mazirel had wel reden voor haar standpuntbepaling. In de Tweede Wereldoorlog verzamelden de Nazi’s met de IBM computers – hollerith machines – steeds meer informatie over alle burgers, met het doel bepaalde groepen te isoleren en te vervolgen. Hierover schreef onderzoeksjournalist Edwin Black een boek “IBM en de Holocaust”, dat toont wat informatisering toen al teweeg kon brengen.
Privacy en social media
Nu weten social media, maar ook overheden en grote concerns veel meer over het individu dan de Nazi’s in de oorlog deden. Dit massaal vergaren van Big Data met als doel bepaalde groepen te isoleren is volop onder ons en kan de mens waardigheid en vrijheid ontnemen, ook als het ‘a priori’ goed bedoeld is. In die zin is de intelligente robotisering allang onder ons. AME Research publiceert geregeld over business intelligence en Big Data en de manipulatie die daarmee mogelijk is, door overheden en bedrijven.
Informatica journalist Henny van der Pluijm schetst in zijn pas uitgekomen boek “Rechten en Plichten voor Robots” de robotisering van de samenleving waarbij computers uiteindelijk slimmer worden dan mensen en eigenstandig beslissingen kunnen nemen zoals de Amerikaanse drones, die zonder tussenkomst van de mens zelf beslissen over het uit de lucht doden van terroristen. Maar ook bijvoorbeeld alleenstaande gescheiden moeders met kinderen in de bijstand hebben geen greintje bescherming van hun persoonlijke levenssfeer meer, omdat hun dossiers bij de gemeente van hand tot hand gaan in de Nederlandse democratie die tot techno-bureaucratie verworden is. Privacy is schaars geworden.
Adriaan Meij. AME Research B.V., Specialist in financieel- en industrieel ICT onderzoek
