Home Innovatie & Strategie Kan de mens de robot de baas blijven?

Kan de mens de robot de baas blijven?

127

De mens móet de robot de baas blijven!

Bij robots denk je al snel aan op mensen lijkende machines die koffie voor je halen, de vaatwasser uitruimen, het gras maaien en blieb blieb roepen als zij klaar zijn. Daar kunnen er wat mij betreft niet genoeg van zijn.

Als de vraag wordt gesteld ‘Kan de robot de mens vervangen?’ Dan is het antwoord volmondig ‘Nee’. Een mens heeft nu eenmaal dat unieke: denken, begrijpen, intuïtief aanvoelen. Dát maakt een mens uitzonderlijk, dát zijn enorm krachtige eigenschappen en die zijn alleen onze specie voorbehouden.

Maar blijft de mens de robot de baas? Het lijkt bijna van niet, best beangstigend. Ik heb het niet over al die handige hulpmiddelen die ons het leven aangenamer maken, maar over de “Bots” die onze samenleving besturen. Bestaan die dan? Ja, en er komen er steeds meer bij.

De hele wereld barst uit zijn voegen van de databases. Gooi alle kaartenbakken op een hoop, schud een beetje, leg wat verbindingen en je hebt een database. En omdat het er tegenwoordig zoveel zijn noemen we ze Big Data, want groot is het. Groot in omvang, groot in kracht, groot in dominantie, groot in alles, een soort heilige graal waaruit we allemaal uit kunnen putten. Allemaal? Nee, helemaal niet. Dit “voorrecht” is voorbehouden aan grote ondernemingen en aan de overheid.

Kijk eens kritisch naar de eenzijdige “robotisering” van de overheid, het bedrijfsleven en, daardoor, van ons leven. Ik ben vóór robotisering, mits…

Er zijn wel een paar belangrijke mitsen waar we over moeten nadenken, dunkt mij. Zie robotisering als een soort wapen waar je alle kanten mee op kan.

Het hebben van grote databases op zich zegt niets. Het is als landbouwgrond zonder opbrengst. Eerst zaaien en dan oogsten. Onze oogst wordt bepaald door de analyses die we op die databases los laten en, vooral, de conclusies die we trekken en de acties die we nemen.

Te goed van vertrouwen in de robot

Wat je ziet is een te groot vertrouwen in de analyses en de conclusies. Als het systeem iets aangeeft is het waar. De robot bepaalt. In het Amerikaanse rechtssysteem bepaalt een robot de kans op recidive van een crimineel en op grond daarvan wordt hij vervroegd vrijgelaten of niet.

Staatssecretaris Wiebes van Financiën publiceerde in zijn Investeringsagenda dat de belastingdienst overgaat naar ‘informatiegestuurd toezicht en inning’. Massale data-analyse wordt ingezet om probleemgevallen op te sporen: “De Bot selecteert op basis van honderden gegevens de grootste risico’s en stuurt acties aan”. Wat betekent dit? Robots geven bijvoorbeeld aan welke bedrijven een grote kans hebben om failliet te gaan. De belastingdienst neemt direct maatregelen om belastinggeld tijdig te innen.

Vanwege de massaliteit is robotisering noodzakelijk, een mens zou dat niet kunnen, maar achtzaamheid is wel geboden. Een ander voorbeeld: een Amerikaans bedrijf deed onderzoek naar de kwaliteit van tweedehands auto’s. Autodealers verzamelden informatie en statistici moesten voorspellen welke auto’s technische problemen zouden krijgen. Uit de analyse bleek dat oranjekleurige auto’s de helft minder vaak defecten vertoonden dan het gemiddelde van alle andere auto’s. Absurd dus.

Een verkeerd geplaatst vinkje

Losse databases worden aan elkaar gekoppeld. Gegevens gaan van de ene database naar de andere en van het ene orgaan naar het volgende. Niemand is verantwoordelijk voor het geheel.

Er is géén politieke visie, geen overzicht, te weinig transparantie en veel te veel mogelijkheden.

Bij het verzamelen en koppelen van informatie worden fouten gemaakt. Fouten met vérstrekkende gevolgen als je de robot laat regeren. Een goed voorbeeld is de 36-jarige Rus Alexander Dolmatov. Dolmatov is in zijn moederland gearresteerd bij een demonstratie tegen het regime. Hij vreest voor zijn leven. Vraagt asiel aan in Nederland. In het INDiGO systeem wordt ten onrechte aangegeven dat hij uitgezet moet worden. Dolmatov wordt opgepakt, in de cel gezet, waar hij diezelfde nacht zelfmoord pleegt. Een verkeerd geplaatst vinkje bepaalde zijn leven.

Tegenwicht

Nee, de mens kan niet zonder de robot, maar moet hem wel de baas blijven.

Het verhaal van Dolmatov is natuurlijk een uitzondering, maar dat robotisering dominant wordt en de robot zelfstandig beslissingen neemt is zo zeker als wat. Robotisering alleen inzetten om kwaad te bestrijden, beperkingen op te leggen en kwaadwillenden op te sporen is te eenzijdig en te risicovol.

Robotisering kan voor een revolutie zorgen als we zoeken naar toepassingen ter verdere groei en bloei van onze samenleving als geheel, met als doel het leven aangenamer te maken. Het hoe, wat en waarom moet groeien door inzicht, out-of-the-box denken en lef. Bij dreigend faillissement kunnen bijvoorbeeld hulpprogramma’s worden gestart, juist om te helpen en niet om de duimschroeven aan te draaien, of zoek naar goedwillenden om die te steunen. Er zijn vast legio meer mogelijkheden te bedenken, daarom:

Daag politici, wetenschappers, filosofen, futurologen uit de discussie te voeren hoe data-analyse en datamining ingezet kan worden ten faveure van de samenleving als geheel. Ontwikkel inzichten, visies en meningen niet om met een wijsvinger naar schuldigen te wijzen, maar om te bouwen aan… een ideale wereld?

Wessel van Alphen, Corporate Ambassador en oprichter van De Staffing Groep, toonaangevende staffingorganisatie voor interim professionals van Nederland.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in