Home Innovatie & Strategie Digitalisering en maatschappelijke destabilisering: hoe pak je dat bestuurlijk aan?

Digitalisering en maatschappelijke destabilisering: hoe pak je dat bestuurlijk aan?

115

“Op het netwerktijdperk volgt wat ik het eco-tijdperk zou willen noemen. Dat duidt op een nog organischer en fluïder samenstelling van maatschappij, economie en bedrijfsleven, en op de betrokkenheid van allen die daar een rol bij spelen. Er is dan uiteraard volop zichtbare en onzichtbare IT, want die maakt zo’n nieuwe samenleving mogelijk. De bij het aanbreken van een nieuw tijdperk behorende discontinuïteit zal voor het eco-tijdperk mijns inziens een maatschappelijke zijn. De competentie van het management (in dit geval de maatschappij-vertegenwoordigers, de politiek) is dan bepalend voor het succes waarmee deze discontinuïteit wordt overwonnen.”

Voorspelling uit 2001

Bovenstaande passage[i] komt uit de rede van Han van der Zee bij het aanvaarden van het hoogleraarschap aan de universiteit van Tilburg. Wat de ‘voorspelling’ van maatschappelijke discontinuïteit bijzonder maakt vind ik, is dat deze al in 2001 is aangekondigd. Door allerlei incidenten en ontwikkelingen van de laatste tijd lijkt de maatschappelijke onrust rondom de voortschrijdende digitalisering anno 2017 toe te nemen. Hierbij gaat het o.a. om: schending van privacy door overheden en grote tech-bedrijven; aanvallen met gijzelingssoftware; robots die massaal het werk van mensen (gaan) overnemen; verspreiden van nepnieuws en kunstmatige intelligentie van machines en robots die door mensen zelf niet meer is te begrijpen.

Fundamentele bedreiging

Vooral de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie zorgt voor veel dreiging benadrukte eerder al Stephen Hawking – een Britse natuurkundige, kosmoloog en wiskundige. Hawking staat niet alleen in zijn opvatting. Een andere grote criticaster van kunstmatige intelligentie is Elon Musk. Onlangs in juli op een bijeenkomst van Amerikaanse gouverneurs noemde hij kunstmatige intelligentie zelfs een fundamentele bedreiging voor de mensheid. Hij schetst een somber beeld van robots die door de straten lopen en mensen doden. Musk vindt dat, bij wijze van uitzondering voor technologische innovatie, overheden moeten zorgen voor regelgeving rondom kunstmatige intelligentie. Hij vindt dat overheden op dit gebied tekort schieten. Musk wijst hier dus op dezelfde bestuurlijke oplossingsrichting als van der Zee in 2001: via de politiek.

Grondrechten

Intussen zit in Nederland de politiek niet stil. Een motie van eerste Kamerlid Arda Gerkens heeft begin 2017 geleid tot een rapport van het Rathenau Instituut waarin wordt gewezen op grondrechten van mensen die onder druk staan door verregaande digitalisering.[ii] Hierbij gaat het om gelijke behandeling, privacy, autonomie, (ongelijke) machtsverhoudingen en menselijke waardigheid. Het rapport noemt 8 (min of meer samenhangende) technologische gebieden die dit veroorzaken: robotica; biometrie; persuasieve technologie; digitale platformen; augmented reality; virtual reality en sociale media; kunstmatige intelligentie en algoritmen en; big data. Hoewel het Rathenau Instituut voor de Nederlandse overheid een grote proactieve bestuurlijke rol ziet weggelegd bij het tegengaan van maatschappelijke destabilisering door digitalisering, pleit het bovenal voor een bredere benadering en een maatschappelijke discussie waar overheid, wetenschap, bedrijfsleven en belangenvertegenwoordigers bij betrokken zijn. Het rapport adviseert om te komen tot “een gezamenlijk actieprogramma voor een verantwoorde digitale samenleving.”

Brede benadering

Daar waar Elon Musk vraagt direct in te grijpen voordat het te laat is om ontwikkelingen van kunstmatige intelligentie te beteugelen via door overheid opgelegde regelgeving, pleit het Rathenau Instituut voor een bredere en samenhangende benadering en discussie met meer partijen. Kunstmatige intelligentie is hierbinnen ‘slechts’ een van de technologische domeinen. In de uitleg van Musk zou je dat kunnen bestempelen als een gebrek aan urgentiebesef en inadequaat handelen.

Digitalisering en het tegengaan van maatschappelijke destabilisering: wat is nu de beste bestuurlijke aanpak?

Leon Dohmen is principal managementconsultant bij CGI

[i] https://www.tilburguniversity.edu/upload/14f56bd0-7870-4e74-a602-729413bb70ed_HanvdZeeOratieEnglish.pdf

[ii] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2017/02/09/opwaarderen-borgen-van-publieke-waarden-in-de-digitale-samenleving

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in