Gebruiksvriendelijkheid of usability is lange tijd een ondergeschoven kindje geweest als het gaat om bedrijfssystemen. De meeste aandacht van de business, en dus automatisch ook van ontwikkelaars, gaat over het algemeen uit naar functionaliteit, betrouwbaarheid en snelheid. En hoewel de betrokken partijen steeds meer onderkennen dat bedrijfssystemen vandaag de dag óók gebruiksvriendelijk moeten zijn, zien we dat nog maar mondjesmaat terug in de praktijk van systeemontwikkeling.
Gebruiksvriendelijkheid bepaalt in belangrijke mate de ervaring van de gebruiker (User Experience, UX). Waar UX de algehele ervaring van de gebruiker aangaat, spitst gebruiksvriendelijkheid zich toe op het de gebruiker zo gemakkelijk mogelijk zijn taken uit laten voeren. Het toonbeeld van gebruiksvriendelijke apparaten zijn natuurlijk die van Apple. Deze doen precies wat de gebruiker verwacht en kennen een volkomen intuïtieve besturing. Bij verreweg het merendeel van de producten van Apple gaat het om consumentenelektronica. Maar waarom kunnen bedrijfssystemen niet net zo gebruiksvriendelijk zijn? Bedrijfssystemen worden tenslotte net als consumentenelectronica ook gebruikt door individuen. Het zijn bovendien de innovaties in de consumententechnologie die de verwachtingen creëren voor toekomstige bedrijfsapplicaties.
Het belang van gebruiksvriendelijkheid
In wezen is het bij zakelijke toepassingen zelfs nog belangrijker dat gebruikers zo gemakkelijk mogelijk hun taken uit kunnen voeren. In een wereld die almaar sneller wordt en waar bedrijfsmiddelen steeds duurder worden, neemt het belang van gebruiksvriendelijkheid verder toe. Een hoge mate van gebruiksvriendelijkheid leidt immers tot:
– Een snellere adoptie door gebruikers. Gebruiksvriendelijke systemen helpen de gebruikers in plaats van ze te belemmeren.
– Minder cognitieve inspanningen van gebruikers, waardoor ze zich beter op de business kunnen focussen.
– Een hogere productiviteit. Gebruikers kunnen taken sneller en met minder fouten uitvoeren.
Lage prioriteit
Hoewel het belang van gebruiksvriendelijke bedrijfssystemen alleen maar toeneemt, zie ik om me heen dat hier bij het ontwikkelen van systemen dikwijls nog steeds te weinig aandacht aan wordt besteed. Daar zijn verschillende oorzaken voor aan te wijzen. Zo zullen ontwikkelaars eerder de wind van voren krijgen als ze systemen opleveren die nog vol bugs zitten of waarbij bepaalde functionaliteiten domweg ontbreken dan bij systemen die ‘slechts’ frustratie oproepen bij de gebruikers. Logisch dat de aandacht van ontwikkelaars dan in de eerste plaats niet uitgaat naar het ontwikkelen van gebruiksvriendelijke systemen. Veelzeggend is ook dat veel IT-managers nog altijd denken dat een lage gebruiksvriendelijkheid te compenseren is met training. Wat eveneens meespeelt bij de lage attentiewaarde voor gebruiksvriendelijkheid is dat het nog een vrij nieuw concept is voor veel mensen. Hierdoor wordt het dikwijls niet expliciet meegenomen in een ontwikkelbegroting. Daarnaast heet usability testing duur te zijn en voor vertraging in het ontwikkelproces te zorgen. Dit laatste zie ik overigens wel veranderen nu steeds meer ‘lichtere’ methoden voorhanden komen die net zo effectief zijn.
Webapplicaties
De meest gebruiksvriendelijke bedrijfssystemen zijn webapplicaties. Dit komt niet alleen door het feit dat dit over het algemeen relatief nieuwe applicaties zijn, maar ook doordat ze in de kern veel op websites lijken. Webapplicaties zijn in wezen afgeleiden van websites. En bij websites is gebruiksvriendelijkheid eigenlijk altijd al een factor van betekenis geweest. Goed beschouwd zijn er eigenlijk ook geen verschillen tussen websites en webapplicaties voor zakelijke toepassingen als het gaat om de gebruiksvriendelijkheid. Voor beiden geldt dat alles moet beginnen bij de bezoeker c.q. gebruiker. En waar websites een homepage hebben, hebben bedrijfsapplicaties een startpagina waar een overzicht van de applicatie kan worden gegeven en van waar de belangrijkste acties in gang kunnen worden gezet. En voor taakgerichte acties is het goed om knoppen of buttoms te gebruiken in plaats van links. Dit is voor een bedrijfsapplicatie niet anders dan voor een website. Gebruiksvriendelijke bedrijfsapplicaties, het kan dus gewoon. Alleen moet het nog wel ‘even’ wat hoger op de agenda komen bij zowel de business als IT. Om dit te bereiken en gebruiksvriendelijkheid niet langer een hol begrip te laten zijn dat moeilijk meetbaar is – en dus gemakkelijk te misbruiken –, is het nodig dat gebruiksvriendelijkheid in harde criteria wordt vertaald en dat de ervaring van gebruikers daadwerkelijk wordt gemeten. Op deze manier kan de mate van gebruiksvriendelijkheid van een systeem in kaart worden gebracht en kan gebruiksvriendelijkheid dezelfde status krijgen als bijvoorbeeld functionaliteit en performance.
Ing. Ruud Hochstenbach is Account / Partner Manager bij OutSystems Benelux
