‘De stem van het volk’ is de mening van de ‘gewone’ mensen over een bepaald thema. Vaak afgezet tegen de mening of het handelen van politici en overheid. Voor het tijdperk van internet en sociale media moesten mensen de straat op om gehoord te worden. Dat kan nu ook nog. Maar daarnaast kunnen mensen tegenwoordig hun stem ook laten gelden via allerlei forums en platforms op het internet.
Vroeger beperkte het (politiek) activisme van veel mensen zich tot alleen de eigen huiskamer of die van familie of vrienden. Buiten de vertrouwde kring was het café of buurthuis ook een plek waar menigeen zijn ongenoegen over de politieke gang van zaken durfde te ventileren. Wilde je nog verder gaan dan moest je flink veel moeite doen om mensen te mobiliseren en in beweging te krijgen.
Vandaag de dag is het allemaal een stuk gemakkelijker om grootschalig internetactivisme te bedrijven. Nog altijd heb je de mogelijkheid om veel mensen aan te sporen zich op straat te begeven. Echter, om hun stem aan de wereld te laten ‘horen’ hoeven mensen de deur niet meer uit. Via platforms en forums zoals petities.nl, petities24.com of burgercomité-eu is het een ‘fluitje van een cent’ om politiek ongenoegen te uiten en een petitie of burgerinitiatief te starten. Het oprichten van een eigen site zoals de zogenaamde ‘sleepwet’ is ook een optie.
Gevoel van boosheid
Iedereen die maar wil kan haar of zijn boodschap via deze internetplatforms direct richten tot een (politiek) figuur of instituut. Dat kan een (onbekende) lokale bestuurder zijn maar ook de minister president, de regering of de Europese Unie. Hoewel een individu of een groepje individuen vaak een persoonlijk motief heeft/hebben om tot actie over te gaan wordt het initiatief regelmatig in naam van een groep of het ‘volk’ gestart. Uit de boodschap spreekt een gevoel van boosheid, onrechtvaardigheid, bezorgdheid en/of machteloosheid.
Activisme en initiatieven via deze internetplatforms kunnen zelfs leiden tot een referendum. De kans hierop wordt groter als ook nog eens conventionele media zoals radio en Tv melding maken van het bestaan van een petitie of burgerinitiatief op een internetplatform. De steun van het programma ‘Zondag met Lubach’ voor de zogenaamde ‘sleepwet’ is hiervan een voorbeeld. De internetplatforms leveren hiermee een bijdrage aan het verschijnsel dat ook wel directe democratie wordt genoemd. Ze stimuleren in zekere zin dus ook de hervorming van de relatie tussen het ‘volk’ en de politiek en haar instituten.
Niet altijd rationeel
Internet, directe democratie, referenda en ‘de stem van het volk’: gezamenlijk worden ze vaak als een positieve ontwikkeling gezien en beschreven. Er wordt echter ook gewezen op ongewenste bijwerkingen. Aversie, boosheid en wantrouwen van het ‘volk’ tegen politici en instituten en onwetendheid en onbekendheid met bepaalde onderwerpen zoals het Oekraïne-verdrag zorgen ervoor dat ‘de stem van het volk’ niet altijd rationeel of goed doordacht tot stand komt. Dat blijkt o.a. ook uit een evaluatie van het Brexit referendum. Deze haat-liefde verhouding tussen het ‘volk’ en de politiek en haar instituten staan een goed functioneren van internetactivisme en directe democratie in de weg vinden sommige denkers en analisten. Een bericht in de Volkskrant dat verwijst naar een jaarverslag van de Raad van State wijst zelfs op een gevaar voor de democratie en rechtsstaat.
Internetactivisme, directie democratie en ‘de stem van het volk’: een gevaarlijke combinatie of juist niet?
Leon Dohmen is principal managementconsultant bij CGI
