Onlangs is James Martin op 79-jarige leeftijd overleden. Zijn naam zal niet zoals dat bij Steve Jobs – de grondlegger van Apple – wel het geval is bij iedereen direct een belletje doen rinkelen. Maar Martin geldt als een van de belangrijkste grondleggers van de engineeringaanpak voor softwareontwikkeling. Veel van de ontwikkelmethoden en -tools die we vandaag de dag gebruiken, vinden hun oorsprong in de ideeën en boeken van James Martin.
Ik heb het genoegen gehad hem persoonlijk mee te maken. De eerste keer dat ik James Martin aan het werk zag, was in 1986 toen hij in Hotel Okura in Amsterdam een presentatie verzorgde voor zo’n driehonderd IT-professionals over de toekomst van IT. Het verhaal dat hij toen afstak en de manier waarop hij dat deed hebben bij mij een blijvende indruk achtergelaten. Martin schetste een toekomstige wereld waarin hij het internet voorspelde zoals we dat nu kennen. Overigens maakte hij hier reeds in zijn boek The Wired Society van 1977 melding van. Daarmee bleek hij een vooruitziende blik te hebben. Tijdens zijn presentatie voorspelde hij ook dat het in de toekomst mogelijk zou zijn om eenvoudig van de ene plaats in een document naar een andere plaats in een document te gaan. Dit noemen we tegenwoordig ook wel ‘hyperlinks’. Nu niet wereldschokkend, maar op dat moment ontzettend revolutionair. En dan de manier waarop hij presenteerde. Verspreid over het podium had hij drie overheadprojectoren (die had je toen nog!) staan. Met die drie overheadprojectoren wist hij één samengesteld plaatje op het scherm te toveren. Geen sinecure als je bedenkt, dat bij een overheadprojector links op het scherm rechts is en omgekeerd. Het was spectaculair en iets dat ik ook wilde kunnen.
Toen ik stage liep bij James Martin Associates en later daar ook werkte, heb ik hem een keer of vier gesproken. Hij was het toonbeeld van de stereotype Engelsman; in krijtstreep, netjes en beschaafd, attent, maar tegelijkertijd ook zeer toegankelijk. Dat hij in totaal meer dan 100 miljoen pond doneerde om een onderzoekstinstelling aan de universiteit van Oxford op te zetten, zegt veel over wat voor een man hij was.
Martin was één van de grondleggers en evangelisten van Information Engineering, de aanpak van systeemontwikkeling die niet alleen voorschrijft wat er moet gebeuren, maar ook met welke technieken. En vooral hoe de objecten uit deze technieken met elkaar samenhangen. Dit vormde op zijn beurt weer de basis voor tools om software te genereren (Computer Aided Software Enginering, CASE). De architectuurgedachte die met Information Engineering werd uitgedragen, sloeg breed aan en heeft talloze grote bedrijven geholpen bij het ontwerpen en bouwen van grote systemen. Door de inzet van code-generatoren werd het mogelijk snel software op te leveren en iteratief te werken. Wat Martin vervolgens weer in zijn boek “Rapid Application Design” beschreef. En zo was de cirkel weer rond.
Martin was. zoals ik al eerder aangaf, iemand die zijn tijd altijd ver vooruit was. Hij had de gave om het potentieel van dingen te zien dat anderen niet zagen. Maar het bleef niet bij ideeën alleen. Hij wist in de praktijk ook daadwerkelijk uitvoering aan zijn ideeën te geven, mede door de juiste mensen om zich heen te verzamelen. Hij beschikte ook over een bepaalde commerciële slimheid die niet iedereen gegeven is. Zo schroomde hij niet om IEF (dat later uitgroeide tot CA Gen) en IEW (in tegenstelling tot de man die het bedacht, later een stille dood gestorven) tegelijkertijd als twee concurrerende tools in de markt te zetten, terwijl ze eigenlijk precies hetzelfde waren.
Martin heeft meer dan honderd boeken op zijn naam staan. Boeken die vele zienswijzen bevatten die nog altijd actueel en van waarde zijn. Zijn dood zou dat ook een mooi moment zijn om een ware James Martin-revival te ontketenen. Want zijn idee dat een systeem niet alleen op zichzelf goed moet werken, maar ook binnen de totale architectuur van een organisatie, zou eigenlijk nog meer navolging van huidige IT-experts verdienen.
Het staat in ieder geval buiten kijf dat James Martin een zeer grote bijdrage heeft geleverd aan het vak van softwareontwikkeling. Ter nadegachtenis is een Indiaans spreekwoord op zijn plaats: ‘Man with head in clouds, normally not with feet on ground. Unless very big man.’ James Martin was een “very big man.”
