Het einde van het jaar nadert, en overal duiken lijstjes op met de trends die we in 2025 kunnen verwachten. Technologieën zoals Internet of Things (IoT), Artificial Intelligence (AI), Blockchain en Quantum Computing staan vaak hoog op deze lijsten.
Terugkijkend op 2024 zien we hoe deze technologieën in steeds meer sectoren zijn geïntegreerd en de manier waarop organisaties hun strategieën en systemen inrichten ingrijpend hebben veranderd. Veel organisaties hebben in 2024 stappen gezet om digitale transformatie te versnellen, maar ook de rol van Enterprise Architectuur is meer dan ooit van belang geworden om deze veranderingen op een gestructureerde manier te begeleiden.
Voor Enterprise Architecten, CIO’s en beleidsmakers is het dan ook cruciaal om deze technologische ontwikkelingen op te nemen in hun plannen voor een nieuwe I- of Digital Business Strategie. Maar tegelijkertijd worden ontwikkelingen binnen het vakgebied van Enterprise Architectuur (EA) vaak over het hoofd gezien. Daarom wil ik de vijf belangrijkste ontwikkelingen voor 2025 binnen Enterprise Architectuur uiteenzetten.
1. Ketensamenwerkingen zijn niet meer weg te denken, ketenarchitectuur dus ook niet
De wereld wordt steeds complexer, dit zien we rond mondiale samenwerking, de inzet van digitale technologieën, maar ook dichterbij huis bij de uitvoering van wet- en regelgeving. Waar voorheen (uitvoerings-)organisaties zelf verantwoordelijk waren voor de uitvoering van een bepaalde wet of taak, óf organisaties meer op zichzelf werkten, is dat tegenwoordig een samenspel van activiteiten tussen verschillende organisaties, veelal in het publieke domein, afstemming tussen publieke en private organisaties en met stakeholders.
Dit vergt van organisaties dat zij steeds meer in ketens werken, data binnen de keten uitwisselen en elkaar ondersteunen bij het uitvoeren van taken en verantwoordelijkheden[1]. Dit zorgt ervoor dat er meer gezamenlijke afspraken moeten komen over taalgebruik, verantwoordelijkheden, gemeenschappelijke voorzieningen etc. Juist dit leggen we vast in ketenarchitecturen. Door deze verdergaande samenwerking is het belangrijk de Enterprise Architectuur te laten voeden door de ketenarchitectuur, die er dan wel moet zijn. We voorzien dat er de komende jaren in verschillende branches en ketens meer ingezet gaat worden om ketenarchitecturen te realiseren (of met andere woorden dat keten hierin gaan investeren).
2. interoperabiliteit en standaardisatie krijgen nóg meer focus
Als we meer in ketens gaan werken is één van de eerste activiteiten die plaats vinden het delen van data om elkaar verder te helpen en een maatschappelijke uitdaging aan te gaan. In deze context is interoperabiliteit, ofwel het vermogen van apparaten, of organisaties om met elkaar samen te werken en informatie uit te wisselen op een effectieve en efficiënte manier van groot belang. Of de data uitwisseling nu volledig automatisch (op basis van machine to machine communicatie) óf handmatig door de mens wordt gedaan, organisaties, afdelingen en mensen moeten afspraken maken over hoe deze uitwisseling eruit ziet.
Standaarden, protocollen en afspraken zijn een vereiste om dit in goede banen te leiden. Binnen de Nederlandse Overheid zijn hier al grote stappen in gezet. Denk aan: de opzet van referentiearchitecturen, vastlegging van standaarden bij Bureau Forum Standaardisatie en het maken van sectorale afspraken. Maar wij verwachten dat dit het komende jaar nog belangijker wordt. Een ander aspect wat in het kader van interoperabiliteit de komende jaren een rol gaat spelen is het ontkoppelen door meer in business services te gaan denken en op die manier de inspanning voor interoperabiliteit te verminderen.
3. Adoptie van duurzame architecturen
Duurzaamheid is een steeds belangrijker thema, en waar we nu bij duurzaamheid met name nog denken aan het scheiden van afval, duurzame energie en het repareren van apparaten, zal duurzaamheid een steeds grotere invloed hebben op het realiseren van duurzame digitale infrastructuren. (Enterprise) Architecten zullen zich meer en meer bewust moeten zijn van het feit dat zij systemen (in termen van organisatie en digitale systemen) moeten ontwerpen die flexibel en toekomstbestendig zijn, waardoor deze systemen mee kunnen bewegen met veranderingen in beleid, technologie en maatschappelijke behoeften. Maar ook dat afwegingen op basis van duurzaamheid een steeds belangrijker aandachtspunt krijgt hij het opstellen van Enterprise, domein en oplossingsarchitecturen.
4. Verdere uitwerking van de term digitale transformatie
Veel overheidsorganisaties zijn met hun ICT in transitie naar de cloud. Cloudmigraties zijn echter geen simpele “lift-en-shift” van de IT, maar vergen een holistische benadering waarbij processen, mensen en technologieën in samenhang veranderd worden. Deze migraties zijn vaak de voorbode voor de volgende fase: de digitale transformatie.
De term Digitale Transformatie blijft lastig en iedereen verstaat er net weer wat anders in. Maar we zien dat de dienstverlening van veel commerciële organisaties écht veranderd. We zien ook ambities bij overheidsorganisaties, maar dat het vaak nog lastig is om te bepalen wat dan wel en wat geen digitale transformatie is. De komende jaren zullen veel processen binnen de overheid, en bij commerciële organisaties, verder transformeren. Met de komst van digitale paspoorten en rijbewijzen, maar ook het fundamenteel anders aanpakken van processen, die op klantinteractie zijn gericht, zal de digitale transformatie ook meer en meer overheids- en commerciële organisaties en hun dienstverlening raken. Dit heeft gevolgen voor organisaties, maar ook voor de afnemers van de diensten, en als het dan over de Nederlandse overheid gaat daarmee de inwoners van Nederland (en zul je dus ook rekening moeten houden met de impact van de digitalisering op de afnemers).
De inzet op Digitale Transformatie vraagt van Enterprise Architecten inzicht en visie op digitale transformatie, maar ook een verandering van de Enterprise Architectuur. Dit zullen architecten moeten accepteren en daarmee ook de mogelijkheden te scheppen voor de organisatie.
5. Data-analyse, dataplatformen en AI
Data uitwisseling wordt steeds belangrijker (zie trend 1 en 2). Maar deze uitwisseling faciliteren we door een dataplatform te realiseren. Dit dataplatform is niet alleen de ICT-faciliteit waarop we de data van onze eigen organisatie opslaan, data van andere organisaties kunnen ontvangen en herkenbaar kunnen opslaan en de organisatie eigen delen met andere ketenpartners. Een dataplatform is de basis voor het hebben en houden van verantwoordelijkheid over de eigen data, deze goed beschermen en goed omgaan met andermans data. Daarmee omvat een dataplatform ook de inrichting van het beheer en gebruik (organisatie en processen) en positionering in de organisatie.
Meer en meer organisaties (zowel overheids- en commercieel) richten een dataplatform in en als uw organisatie dit nog niet heeft dan is het tijd om eraan te beginnen. Het beschikken over een gedegen dataplatform betekent ook dat het maken van data analyses eenvoudiger wordt, maar waardoor ook transparantie gerealiseerd kan worden. En als dat dataplatform er dan toch is, dan kan de organisatie ook AI-modellen toepassen op deze data. Voordeel van deze opzet is dat er, indien er gebruikgemaakt wordt van interne AI-oplossingen, geen data naar buitenlandse cloudproviders gaat en we toch de voordelen van AI-toepassingen kunnen realiseren.
Samenwerking is essentieel
Kortom, ook op het gebied van Enterprise Architectuur zijn er verschillende ontwikkelingen die in het komende jaar, of misschien wel de komende jaren, een grote rol gaan spelen. Dit omvat de opkomst van nieuwe technologieën zoals Internet of Things (IoT), Artificial Intelligence (AI), Blockchain en Quantum Computing. Bij al deze technologieën is samenwerking cruciaal om succesvol te zijn. Ketensamenwerking is daarom een vereiste stap in 2025, vooral gezien de groeiende complexiteit van de wereld. Daarnaast is het betrekken van digitaliseringsexperts bij beleidsvorming essentieel om de impact van digitalisering mee te nemen in nieuwe wet- en regelgeving. Het beloven mooie tijden te worden voor de Enterprise Architect!
Joost van Lier, Managing Consultant Digital Architecture & Design bij Highberg
[1] Dit speelt voornamelijk in horizontale ketens waarbij het kenmerk van deze keten is dat er een wederzijdse afhankelijkheid is van de ketenpartijen i.c.m. geen doorzettingsmacht van bovenaf.
