In het basisonderwijs brengt de computer veel in beweging. Kijk maar naar de ‘tablet-scholen’ en naar het streven om programmeerkunde standaard in het lesprogramma op te nemen. Niet zozeer om hele schoolklassen programmeurs klaar te stomen, maar veel meer om gevoel te krijgen voor de mogelijkheden van technische apparatuur die zo’n belangrijke rol speelt in ons dagelijks leven.
Ook het hoger onderwijs en het universitaire onderricht ontkomen niet aan deze invloed van ICT. In de academische wereld daarvoor onder andere de zogenaamde “MOOC’s” verantwoordelijk: Massive Open Online Courses. Een MOOC is gericht op onbegrensde samenwerking en onbeperkte toegang tot leerstof via het web. Het is een aanvulling op traditionele lesmaterialen als video’s, readers, en probleemstellingen. De MOOC’s kennen ook interactieve gebruikerforums die een online gemeenschap vormen voor studenten, professoren, hoogleraren, onderzoekers en onderwijs assistenten.
MOOC’s zijn een actuele ontwikkeling in het ‘leren op afstand’ en kwamen in 2012 voor het eerst opzetten. In Nederland zijn er onder andere MOOC’s op TU Delft en TU Eindhoven. De nadruk ligt op de eigenschapen van onbeperkte toegang, zoals het samenwerken, open licenties voor leerstof, structuur, leerdoelen en het aanmoedigen van hergebruik of vermenging van bronmaterialen. Er is ook al een ontwikkeling gaande waarbij gesloten licenties gelden voor de cursusmaterialen, met behoud van de vrije toegang tot een MOOC voor studenten. Dit geeft al aan dat dit deel van het onderwijsveld nog volop in ontwikkeling is, waarbij de betrokkenen zoeken naar de best passende vorm.
Nieuwe rol
We mogen dan wel spreken van een aanvulling op de bestaande onderwijstechnieken, toch kan dit een ontwrichtend effect hebben op de huidige onderwijspraktijk op onze universiteiten. De overvolle collegezalen waarbij de hoogleraar of professor een one-man show vertoont, zou wel eens een uitstervend verschijnsel kunnen zijn. Het eenrichtingsverkeer is niet langer besteed aan jongeren die gewend zijn om met hun smartphone, tablet of pc voortdurend met elkaar in contact te staan. Die gewend zijn onverbloemd hun commentaar op gebeurtenissen te leveren. Niet dat iedereen een fervent twitteraar is, maar deze wereld van verbondenheid en expressie verschilt als dag en nacht met het verschijnsel van hoorcolleges.
Snelle, betrouwbare netwerken, vrijwel onbeperkte computerkracht en als gevolg daarvan nieuwe sociale omgangsvormen leiden ongetwijfeld tot (experimenteren met) andere onderwijsvormen. Ook – of misschien zelfs juist – in de academische wereld. Dit betekent dat de hoogleraren zich een nieuwe rol eigen moeten maken. Zij zullen zich moeten afvragen welke toegevoegde waarde ze kunnen bieden in een systeem waarin studenten onderling lesstof tot zich nemen en verrijken. Overigens spelen hoogleraren al een belangrijke rol binnen MOOC’s. Zij voeg kennis toe, reageren op discussies, zwengelen disputen aan en gebruiken fora om stemming en het kennisniveau te peilen. Maar er liggen meer uitdagingen op hun bordje
Kwaliteit
Waar bijvoorbeeld het halen van een MBA tegenwoordig een rib uit je lijf kost, kunnen MOOC’s het mogelijk maken dat iedereen tegen aanvaardbare kosten een dergelijke opleiding afrondt. Het elitaire karakter van zo’n opleiding staat daarmee op de tocht. Dat heeft op zichzelf al onvoorspelbare gevolgen. Want wat is de waarde van een MOOC en dus van de opleiding? Hoe kunnen we de kwaliteit borgen van de kennis die beschikbaar is op een dergelijk platform?
Misschien ligt hier een opnieuw rol voor degenen die gewend zijn om hoorcolleges te geven. Zij kunnen hun expertise inbrengen als een soort moderator van een MOOC en er zo voor waken dat de informatie de gewenste kwaliteit heeft. Of ze zouden samen met andere hoogleraren – per vakgebied, of per universiteit of hogeschool – een soort keuringsinstituut kunnen vormen. Wie een gekeurde MOOC bezoekt, weet dan dat de daarop kennis is getoetst op kwaliteit en waarde.
Hoe dan ook: de MOOC’s gaan het academisch onderwijs veranderen, evenals de rol val onderwijsgevenden. Het is nog onduidelijk hoe dit uiteindelijk allemaal vorm zal krijgen. Het is ook nog onduidelijk hoe bijvoorbeeld uitgeverijen hierop gaan reageren. Het is echter wel duidelijk dat deze ontwikkeling in gang is gezet en onontkoombaar is.
Veel discussie
Ik denk dat traditionele hoorcolleges hun langste tijd gehad hebben. Ze passen niet meer in onze moderne tijd. Toch is het te verwachten dat mensen behoefte blijven houden aan een fysieke aanwezigheid, bijvoorbeeld vanwege emotie en lichaamstaal bij kennisintensieve discussies. Naarmate de technologie voortschrijdt, is het niet ondenkbaar dat ook de nieuwe vorm van kennisoverdracht via (3D) beeldschermen gaat plaatsvinden. De technologie zal het in elk geval mogelijk maken dat een MOOC de standaardvorm voor kennisverwerving wordt. Groepsgewijze lessen waarbij docent en student lijfelijk aanwezig zijn, gaan de uitzondering worden, een welkome aanvulling op de digitale lessen. Dan is de huidige situatie, waarin een MOOC als aanvulling geldt, omgedraaid.
Janko Grassère, Education Ecosystem BDM Northern Europe bij Intel
[…] MOOC wordt de standaardvorm voor kennisverwerving […]