De waarde van IT is (vrijwel) altijd een optelsom van positieve en negatieve waardenbelevingen. Voor mobiel IT-gebruik is dit niet anders. Onderstaande bevindingen zijn gebaseerd op een afstudeeropdracht van Ruud van Heesen (student Rotterdam Business School). De gegevens zijn in 2012 verzameld en gebaseerd op 55 ingevulde questionnaires. Het betreft zakelijk mobiel IT-gebruik bij een consultancybedrijf in Nederland.
Mobiel IT-gebruik
Hoewel de online communicatiemogelijkheden van de eerste mobiele IT-apparaten (bijvoorbeeld een laptop) beperkt waren hadden deze hun doorbraak in de jaren 90 van de twintigste eeuw. Sinds de introductie van Apple’s iPhone in 2007, ondergaat mobiel gebruik van IT-apparatuur een massale adoptie. Ervaringen bij het gebruik van mobiele IT-apparatuur zijn niet uitsluitend positief. De volgende bevindingen geven inzicht in zowel de positieve als negatieve waardenbelevingen van mobiel IT-gebruik.
Positieve ervaringen
De ervaringen zijn verzameld via vragen met een open einde: “Het grootste voordeel dat ik ervaar bij het gebruik van mobiele IT zoals een tablet of smartphone die ik overal kan gebruiken is ….”.
De (gepercipieerde) positieve voordelen van mobiel IT-gebruik zijn gegroepeerd in clusters en gerangschikt op basis van de frequentiedichtheid (uitgedrukt in een percentage tussen haakjes):
- Snel en gemakkelijk toegang tot functionaliteit en informatie (30%);
- Flexibiliteit en onafhankelijkheid van plaats en tijd (28%);
- Bereikbaarheid en betere communicatiemogelijkheden (26%);
- Verbeterd timemanagement (14%);
- Entertainment (2%).
Negatieve ervaringen
Ook werd naar de negatieve gepercipieerde waarden gevraagd via de voltooiing van de zin: “Het grootste nadeel dat ik ervaar bij het gebruik van mobiele IT zoals een tablet of smartphone die ik overal kan gebruiken is ….”.
8% van de respondenten gaf aan geen nadelen van mobiele IT-gebruik te ervaren. Negatieve (gepercipieerde) waarden zijn (ook weer gerangschikt op basis van de frequentiedichtheid tussen haakjes):
- De verwachting dat je altijd bereikbaar bent en onmiddellijk moet reageren (28%);
- Het vervagen van de grenzen tussen het bedrijfsleven en privéleven (24%);
- Functionaliteit / hardware die niet zo goed werkt vergeleken met desktops op kantoor (12%);
- Dwangmatig checken / of bovenmatig gebruik (10%);
- Suboptimale beveiliging / minder privacy (6%);
- Minder fysiek contact (6%);
- Toegenomen afhankelijkheid van IT (4%);
- Kosten (2%).
Waardencategorieën
Aanverwant onderzoek[1] heeft geleid tot een verzameling van 8 waardencategorieën voor IT-gebruik: 1) gebruiksnut, 2) sociaal, 3) emotioneel, 4) cognitief, 5) universeel, 6) traditioneel, 7) spiritueel en 8) singulariteit. Gebruiksnut heeft een direct verband met het doel en de functies van een apparaat. De categorie sociaal betreft waardenbelevingen zoals prestige en identiteit, terwijl emotionele waardenbelevingen plezier, tevredenheid maar ook verslaving betreffen. Onafhankelijkheid en het stimuleren van individuele groei zijn belevingen die aan de waardencategorie cognitief zijn gekoppeld. De universele waardencategorie betreft welzijn en bescherming van mens en omgeving en de categorie traditioneel heeft te maken met productloyaliteit. Een interessante waardencategorie is ook die van spiritualiteit. Hierbij gaat het o.a. om (bij)geloof. De laatste categorie singulariteit sluit nauw aan bij ontwikkelingen zoals kunstmatige intelligentie en het opheffen van beperkingen van de biologische mens. Een dergelijke ordening van waardenbelevingen bij het gebruik van IT is een relatief nieuw onderzoeksgebied.
Het gebruik van mobiele IT-apparatuur is een voortdurende en dynamische wisselwerking tussen positieve en negatieve waardenbelevingen. Wat opvalt, is dat negatieve waardenpercepties worden overheerst door sociale en emotionele waarden. Waarden als groepsverbondenheid, impressiemanagement en verslaving veroorzaken sociale en emotionele druk (nummers 1, 2, 4, 5 en 6) die 74% bedragen van de totale waargenomen nadelen. Positieve waardenbelevingen daarentegen bestaan voor 98% uit zogenaamde nuts (nummers 1, 3 en 4) en cognitieve waarden (nummer 2). Opvallend afwezig zijn – bij zowel de positieve als negatieve belevingen – waardencategorieën zoals universeel en traditioneel. Blijkbaar zijn dit ‘verborgen’ waarden die niet of minder bewust worden beleefd en een sluimerend bestaan leiden ondanks dat thema’s zoals duurzame productie en exploitatie van producten regelmatig in het nieuws zijn.
Leon Dohmen is principal managementconsultant CGI
[1] http://www.slideshare.net/ldohmen/dynamic-it-values-and-relationships-a-sociomaterial-perspective
