Met enige verbazing keek ik begin deze maand naar twee nieuwsartikelen die de gemoederen aardig bezig hielden. De eerste ging over de angst dat robots ons allemaal werkeloos gaan maken. De tweede ging over hbo-ers met een ICT-opleiding, die na hun afstuderen geen vooruitzicht zouden hebben op werk. Mijn verbazing lag in het feit dat een van deze ontwikkelingen niets nieuws is en de ander, volgens mij, niet waar. Bovendien ligt de oplossing van het ene probleem in de oplossing van het andere.
Allereerst de robots. Volgens Lodewijk Asscher, minister van Sociale Zaken, vervangen robots in de toekomst het meeste werk dat nu nog door mensen wordt uitgevoerd. Dat vertelde de vicepremier in zijn toespraak over de robotisering van arbeid tijdens het SZW congres op 29 september 2014 in Den Haag.
Door de robots is betaald werk in de toekomst voor weinig mensen beschikbaar en zal niet iedereen meer kunnen profiteren van de welvaartsgroei. Deze gedachte is natuurlijk niet nieuw. Al sinds de jaren 50 van de vorige eeuw fantaseerden velen over een toekomst waarin robots het meeste werk doen. Sciencefictionschrijvers schetsen deze wereld vaak als een soort Utopia. Voor zover robots in deze verhalen eng of gevaarlijk zijn, betreft dit meestal het uit de hand lopen van kunstmatige intelligentie. Bij de robots waar Asscher het over heeft, gaat het echter om automatisering.
In de toekomstverhalen is de wereld vaak vredig en kalm. Mensen lijken maar weinig te werken. Wat dat betreft heeft Asscher gelijk. Maar, hoewel de auteurs meestal niet precies vertellen hoe dat kan, de mensen lijken tegelijkertijd te genieten van welzijn, welvaart en welstand. Blijkbaar stroomt het geld dat verdiend wordt met de efficiëntie van automatisering weer terug in de zakken van de bevolking. Dat is in de huidige realiteit niet het geval. Enkele grootaandeelhouders strijken alle winsten op. Zo wordt een kleine groep steeds rijker, terwijl het gros van de mensheid de robots en de toekomst vreest. Dat is waar Asscher ook voor waarschuwt.
Stel dat je morgen nog maar een tweedaagse werkweek hebt doordat een robot veel taken van je overneemt. Stel dan ook dat je er qua inkomen niet of nauwelijks op achteruit gaat. Hoeveel mensen zouden daar echt rouwig om zijn? Je had opeens heel veel vrije tijd en het geld om daar ten volle van te genieten. Dat is het beeld uit de sciencefiction en dat is ook mogelijk. De robots verdienen tenslotte veel meer geld dan ze zelf nodig hebben. Hoe kan dat geld ten goede komen aan de hele maatschappij? Een optie is een robottax. Belast de efficiëntie van robots en gebruik dat geld voor een basisinkomen.
Robots zijn natuurlijk niet gratis, naast hoge investeringen zijn er ook blijvende kosten voor beheer en onderhoud. Dat beheer en onderhoud blijft mensenwerk. Dat brengt mij op het tweede verbazingwekkende nieuwsfeit: Bijna driekwart van de hbo’ers zou de komende jaren moeite hebben om een baan te vinden. Volgens de Keuzegids Hbo 2015 van het Centrum Hoger Onderwijs Informatie (CHOI), maken ook hbo-studenten die informatica studeren weinig kans op een baan.
Dit is tegenstrijdig met de verwachtingen van het UWV. Zij zien het aantal vacatures in de ICT-sector de komende jaren juist stijgen naar 37.000 per jaar. Daarnaast moeten ook werknemers in niet-IT-functies in de toekomst steeds meer kennis hebben van IT. Ik zie een relatie tussen de problemen: als meer robots het werk overnemen, komt er dus meer werk in het onderhouden en beheren van die robots. Zo ontwikkelt de maatschappij zich vanzelf. Er zijn zoveel functies te noemen die vandaag verdwenen zijn: de pompbediende en schillenboer zijn daar goede voorbeelden van. Als de overheid zorgt voor een gelijke verdeling van de welvaart en jongeren zich nu al voorbereiden op de banen van de toekomst, kan iedereen profiteren van vooruitgang.
Dik Graaff, algemeen directeur Buyitdirect.com
[…] Dit blog verscheen voor het eerst bij BlogIT […]