De kredietcrisis, de bankencrisis, de financiële crisis: veel namen voor de economische situatie van de afgelopen jaren. Naar de oplossingen wordt al tijden gezocht en dé oplossing wordt maar moeilijk gevonden. Het onderliggende probleem: de ongebreidelde mogelijkheden die bestaan hebben schulden te maken. Schulden die in sommige gevallen zelfs de mogelijkheden van aflossen te boven gingen en nu elke vorm van economische groei tegenhouden.
In de IT hebben we ook al jaren last van schuld. En hoewel het een andere schuld betreft dan een pure schuld in geld, kost de rente ons al jaren handen vol geld. Ik heb het over Technical Debt: de schuld die we opbouwen door gebrek aan kwaliteit, waarbij we de rente betalen in gebrek aan productiviteit. Wat als je in de situatie zit, dat je het Griekenland van de IT dreigt te worden?
Wellicht kunnen we wat leren van de verschillende maatregelen die genomen zijn tijdens de huidige crisis en de mate waarin die maatregelen wel of niet gewerkt hebben. We kijken hierbij naar verschillende maatregelen en proberen een equivalent te vinden in de IT om te helpen onze eigen schuldencrisis op te lossen.
Binnen de vergelijking staan de verschillende projecten of systemen voor landen; is de schuld de al eerder genoemde technical debt; en kan de economie gezien worden als het vermogen van projecten (teams) of functionaliteit te creëren (dus de productiviteit). De wereld en bijbehorende economie staan dan voor de organisatie als geheel.
S&P, Moodies en Fitch
Het eerste dat we gezien hebben zijn de signalen van de ratingbureaus: afwaarderingen van de rating afhankelijk van de schuld. In feite gaat het hier om het vertrouwen dat anderen hebben in de projecten of teams. Binnen de IT hebben we dergelijke ratingbureaus niet. Wel is er duidelijk aanwezig het vertrouwen van management en gebruikers in het vermogen van het project om functionaliteit te realiseren. Veel organisaties kennen Q&A-achtige afdelingen welke deze signalerende functie (kunnen) vervullen. Anderzijds kan – indien Agile gewerkt wordt – een teruglopende Velocity gezien worden als signalering.
Signalering kwam echter wel te laat: inzicht in de risico’s van gemaakte schulden ontbrak en ratingbureaus waren mogelijk niet gebaat bij afwaarderingen. Er moet dus continue voor gewaakt worden een toezichthouder die zijn taak niet afdoende uitvoert: “Qui custodiet ipsos custodes?” is dan van toepassing.
Ook leverden landen zelf veelal de benodigde informatie aan, waardoor fraude op de loer ligt. Bij het inzetten van tools is het dus van belang om te zorgen dan objectieve metingen en interpretaties gedaan worden.
Bezuinigen…
Veel van de acties die de afgelopen tijd gedaan zijn, zijn gericht op bezuinigingen: het in sterke mate terugdringen van de schuld. Het voordeel is duidelijk, de schuld wordt direct teruggebracht om in de toekomst minder rente te hoeven betalen waardoor de economie gaat groeien (de Monetaristische gedachte). Het nadeel is natuurlijk dat de mindere bestedingen op korte termijn leiden tot een recessie.
Binnen de IT is deze parallel ook te trekken: het terugdringen van Technical Debt wordt hierbij gedaan door uren te steken in het verbeteren van de kwaliteit. Bezuinigingen worden dan gedaan op de geleverde functionaliteit. Dit biedt ruimte voor aflossingen van de schuld. Deze verbeteringen zorgen ervoor dat productiviteit op langere termijn kan groeien. Op korte termijn kosten de uren die gestoken worden in het verbeteren van kwaliteit direct productiviteit: elk uur gestoken in verbeteringen wordt niet gestoken in functionaliteit.
… En groei
Na een aantal jaren van forse bezuinigingen wordt binnen de wereld de roep om maatregelen om groei te stimuleren en bestedingen vanuit de overheid groter. Hogere bestedingen leiden tot economische groei. Door de economische groei ontstaat financiële ruimte waarmee in hoogtijdagen de leningen die gebruikt zijn voor de bestedingen afbetaald kunnen worden (de Keynesiaanse school). Groei wordt daarnaast vaak ook gestimuleerd door het nemen van structurele maatregelen voor verbeteringen, zoals ingrijpen in de woningmarkt, hypotheekrenteaftrek en de arbeidsmarkt.
Binnen de IT is het nemen van grotere leningen op de kwaliteit lastiger te realiseren. Op hele korte termijn kan dit wellicht tot wat resultaten leiden, maar als snel leidt dit waarschijnlijk tot meer problemen. Meer is veelal te halen in het investeren in structurele hervormingen op technisch vlak (verbeteringen aan de toolchain), procesmatig vlak (efficiëntere processen adopteren) of menselijk vlak (beter mensen of scholing van mensen).
Externe steun
Soms kunnen landen het niet zelf meer aan. Voorbeelden hiervan kennen we in de vorm van Griekenland of (hopelijk in mindere mate) Spanje en Italië. Voor hen is het lastig om zelfstandig uit het dal te klimmen. Wat we hierbij gezien hebben is ingrijpen vanuit de ECB en andere landen. Voor een deel is zelfs gekozen voor het kwijtschelden van een deel van de schuld.
Kwijtschelden van een deel van de schuld is binnen de IT lastig. Een mogelijkheid hiertoe is om de regels die gelden te versoepelen. Een andere optie is het team te ontlasten voor een deel van de functionaliteit. Beide maatregelen zijn verre van ideaal en net als in de echte economie ligt het risico op de loer dat projecten in de verleiding van herhaling van gemaakte fouten vallen. Daarnaast is schuld in de echte economie vooral een virtueel begrip; in de IT blijft de kwaliteit een probleem, ook al veranderen we de regels, de echte schuld blijft bestaan.
Ingrijpen vanuit de ECB of vanuit andere landen kan gezien worden als de inzet van medewerkers van andere teams of organisatieonderdelen om de kwaliteit van het project te verbeteren. Deze medewerkers gaan dus concreet meewerken om functionaliteit op tijd af te krijgen – het equivalent van het Europese garantiefonds.
Anderzijds kan ook een Trojka ingesteld worden die gaat werken aan het terugdringen van de schuld. De medewerkers van deze groep (het mogen er meer dan drie zijn) kunnen meewerken met en/of toezien op de uitvoering van de (structurele) verbeteringen aan de kwaliteit.
In beide gevallen is één ding van belang: het team dat onder curatele staat moet elke keer bewijzen om zelf de benodigde progressie te willen boeken, zelf de investeringen maken om de schuld terug te dringen. Uitblijven hiervan leidt tot wantrouwen en in het ergste geval tot het failliet van het land: het team wordt ontbonden, het project wordt gestopt.
Ingrijpen?
Net zoals bij het oplossen van de kredietcrisis is het oplossen van dit soort productiviteitsproblemen binnen de IT geen sinecure. Bij grote tekorten lijkt het goed om eerst flink te bezuinigen om het huishoudboekje op orde te krijgen. Daarna moeten we een moment vinden voor het stimuleren van de groei. Enerzijds wordt dit moment ingegeven vanuit de economische theorie (die hier geen sluitend antwoord op lijkt te hebben), anderzijds door de wil van het volk (het team en de gebruikers binnen de IT).
Het tweede aspect moet hierbij niet onderschat worden: continue bezuinigingen kunnen leiden tot bezuinigingsmoeheid bij gebruikers en het team. Gebruikers gaan klagen over het uitblijven van nieuwe functionaliteit en na maanden van alleen kwaliteitverbeteren wil het team ook wel wat anders: de motivatie daalt. Zeker aangezien we in de praktijk zien dat in dit soort situaties het herstel altijd langer duurt dan verwacht: het is een traject van vallen en opstaan.
Duidelijk is wel dat snel, daadkrachtig en effectief ingegrepen wordt, waarbij af en toe heilige huisjes geslecht moeten worden. In Italië zien we hierbij de installatie van een technocratenkabinet: een zakenkabinet van deskundigen dat los van enige ideologie de noodzakelijke maatregelen neemt. Binnen de IT kan hierbij gekozen worden voor de formatie van een interventieteam van de top ontwikkelaars, architecten, testers, enz.; eventueel aangevuld met externe kennis.
Anderzijds kan natuurlijk gekozen worden voor het maken van een verbeterplan gesteund door management over de verschillende afdelingen heen.
Wanneer komt u met uw eigen Lente/Kunduz-akkoord?
Jeroen Benckhuijsen, Salves ICT Consultant / Architect / Gecertificeerd Scrum Master
