Ik raak er steeds meer van overtuigd: wij zijn een land van subsidies! Subsidies op allerlei gebied en nu de financiële situatie van de overheid verslechtert, waardoor die subsidies aan het opdrogen zijn, wordt er, zeker in het onderwijs, behoorlijk gemopperd.
Subsidies zijn een vreemd fenomeen. Ik werd er pas echt mee geconfronteerd toen ik in het hoger onderwijs terecht kwam. Dat was in de tijd dat er veel waarde werd gehecht aan het koppelen van bedrijven aan het hoger onderwijs en waarvoor de toenmalige Minister van Economische Zaken Annemarie Jorritsma-Lebbink samen met de Minister van Onderwijs Loek Hermans het “Lectoraat voor het hoger onderwijs” stimuleerde.
Ik mocht in die tijd voor beiden gastheer zijn in Silicon Valley. Hun ideeën rond een lectoraat spraken mij aan. Het was zoals Rob Oudkerk eens omschreef in een interview naar aanleiding van zijn eigen positie als lector leefstijlverandering bij jongeren aan de Haagse Hogeschool: de rol van lector als “een soort praktijkprofessor. Een hoogleraar doet wetenschappelijk onderzoek, verhoogt het kennisniveau van studenten en collega’s, beïnvloedt het maatschappelijk debat. Een lector toetst daarnaast of alles wel effectief is wat bedacht wordt”.
Naast zijn algemene vakkennis bracht een lector specifieke bedrijfskennis en zijn professionele netwerk mee. Hij bekeek de curricula en dacht mee over eventuele aanpassingen op de actuele praktijk van de in het vak gebruikte diensten en producten. Hij schiep de mogelijkheden voor sponsering (in geld, maar veel meer nog in natura) en analyseerde de voorwaarden voor het uitvoeren van een probleemoplossend project (toegepast onderzoek). De ene keer lukte dat goed de andere keer wat minder.
Gezien de non-financiering van ons hoger onderwijs voor dit soort projecten, kwam al snel het subsidiefenomeen binnen sluipen. Daar ga je dan vol enthousiasme mee aan de gang. Plan schrijven met betrekking tot een project. Dat moet natuurlijk binnen de kaders van een mal, een sjabloon, dat is bedacht door de subsidieverstrekker. Op zich een erg redelijke eis. Alleen wanneer het om innovatieve projecten gaat, laat de ervaring zien, dat er zo hier en daar irrelevante vragen worden gesteld. Toch is het verstandig om daar een antwoord op te geven omdat een niet ingevulde vraag de kans op het verkrijgen van de bewuste subsidie aanmerkelijk verkleint! Wat raar, het gaat toch om intellectuele en haalbare inhoud? Toch niet om een “tick in the box”?
Plots krijg je een conflict tussen de innovatieve- en de ambtelijkewereld. Je hoopt dat degene die je plan beoordelen, begrijpen waar je naar toe wilt. Immers, het vraagt dikwijls om een “thinking out of the box” houding en die vraagt weer om een type beoordelaar die ik nog niet veel tegen ben gekomen.
Zo’n subsidie is “publiek geld” en het lijkt wel of alleen dat begrip al leidt tot een beklemmende houding die de ambtelijke wereld tentoonspreidt. Daarbij gaat het niet om de inhoud van het plan, het idee, maar om de vulling van het sjabloon en de tienvoudige verantwoording van ieder dubbeltje dat wordt uitgegeven! Accountants die accountants controleren die weer door een andere accountant wordt gecontroleerd. Ervaring leert dat je als het wat tegen zit zo’n 30% van je subsidie bedrag kwijt bent aan dit soort controles. Begrijp me goed, natuurlijk moet er verantwoord worden maar we schieten vandaag de dag wat door.
Willen we aan echte innovatie ontwikkeling van producten en diensten doen, dan zou het optuigen van afdelingen die zich bezig houden met het schrijven van subsidie-aanvragen uit den boze moeten zijn. Ik zou een lans willen breken voor een veel actievere rol van het bedrijfsleven in deze. Zeker waar het toegepast onderzoek op de hogescholen betreft, moet dit mogelijk zijn. Toegepast onderzoek is immers probleemoplossend, dus kom met uw problemen naar het hoger onderwijs toe. Niet vrijblijvend. Maak afspraken over doelstellingen. Doe creatieve voorstellen, schrijf wedstrijden uit, etc. En betaal ons daar voor. Geen commerciële tarieven, maar vergoed ons. Ben ook hier creatief in het vinden van een oplossing.
Op zo’n manier laten we jonge mensen hun opgedane kennis inzetten in een veranderende wereld waar zij na hun opleiding deel van gaan uitmaken. En door hen nu al te laten nadenken over die nieuwe wereld krijg je gemotiveerde jonge mensen die frisse nieuwe oplossingen aandragen. En dat hebben we nodig in deze tijd van doem scenario’s.
Ach er valt nog veel, veel meer te vertellen over dit onderwerp maar daar is deze Blog niet de juiste plaats voor. Wellicht dat ik met deze korte beschouwing de discussie wat kan oppoken met als resultaat dat het systeem verandert. Het is nodig.
Hans Appel, Professor Computer Science & Sensor Technology. Hanze University of Applied Sciences, Groningen
