Het hoogtepunt van de Nederlandse IT-diensten industrie ligt wat mij betreft in 1998. In dat jaar zag ik, destijds als analist bij IDC Benelux, de Nederlandse IT-diensten markt op fascinerende wijze in één jaar met 23% groeien. In dat jaar was er een “perfecte storm” die werd veroorzaakt door het samenvallen van de voorbereidingen op de komst van de euro, een belachelijk grote internetzeepbel en het Y2K-probleem, wat leidde tot een hausse in ERP-investeringen en andere software vervangingen en een oproep tot hamsteren van Maurice de Hond. Het waren gouden tijden voor IT-dienstverleners, die van de schaarste in de markt gebruik maakten om premium tarieven voor ex-WW’ers met een flitscursus te vragen. Zo bekeken mag het een wonder heten dat de markt pas in 2009 echt begon te krimpen en nog altijd van geen ophouden weet. Recent onderzoek van Pb7 laat zien dat er desondanks weer een lampje in de donkere tunnel ontbrandt, maar dat het licht wel wat anders schijnt dan voorheen.
De dienstverleners die de afgelopen jaren vooral last hadden van de afnemende vraag, zijn grote dienstverleners die voor hun brood afhankelijk zijn van multinationals, de financiële sector en de overheid. Sinds 2009 hebben zij jaar op jaar een flinke veer moeten laten. Managers bij die partijen die ergens een licht aan het eind van een tunnel menen te ontwaren zijn inmiddels zeldzaam geworden. KPN vermeldde in het laatste kwartaalbericht voor het eerst niet dat “klanten hun aankopen uitstellen”. De klant koopt anders. De klant probeert de controle en de regie weer in eigen handen te krijgen. Tien jaar geleden werd er gesproken over de nieuwe rol van de dienstverlener als service integrator. Die service integratorrol begint nu eindelijk vorm te krijgen, maar ligt zelden bij de dienstverlener.
Grote projecten, vooral uitbestede grote projecten, worden steeds vaker vermeden. Liever worden kleine projecten met dienstverleners en adviseurs opgezet, waardoor de kennis in eigen huis kan worden opgebouwd. Detachering past ook niet meer goed in dit model waarbij organisaties actiever werken aan het in eigen huis hebben van kennis en vaardigheden om transformaties succesvol te begeleiden. De toegevoegde waarde van de intermediaire rol van detacheerders is uitgehold in een wereld die veel transparanter is, waar de schaarste aanzienlijk is afgenomen en het steeds eenvoudiger en goedkoper wordt om van mensen in eigen dienst af te komen. Hoewel sommige brokers daarvan profiteren, neemt ook de vraag naar ZZP’ers bij grote bedrijven (in tegenstelling tot bij MKB-bedrijven) eerder af dan toe.
In april heeft Pb7 Research Nederlandse organisaties gevraagd naar hun IT-bestedingen, met name op het gebied van IT-diensten. De resultaten bevestigen, dat grote Nederlandse bedrijven niet alleen in 2013, maar ook in de komende drie jaar, de inhuur van IT-personeel blijven afbouwen, waarbij ZZP’ers het iets zwaarder zullen krijgen dan detacheerders. Dat komt niet per se ten goede aan de eigen IT-afdeling. Ook daar verwacht men een structurele krimp, zei het een beperkte. De structurele krimp wordt niet veroorzaakt door een zwakke economie – hoewel ik diverse signalen opvang dat de recente economische tegenvallers de omzet van het tweede kwartaal alweer extra onder druk zetten. Ook de prijsdruk die door offshore delivery ontstaat is niet de belangrijkste oorzaak. De belangrijkste oorzaak is dat het automatiseren van de automatisering gemiddeld genomen sneller is gaan verlopen dan het uitdijen van het IT-park, dankzij de opkomst van onder meer virtualisatie, cloud en het in toenemende mate automatiseren van software ontwikkeling.
Terwijl de behoefte aan handjes bij grote organisaties aldus dreigt te blijven krimpen, constateren we wel een licht optimisme wat betreft de bestedingen aan ICT producten, projecten en zelfs aan beheer en outsourcing voor 2013 en zelfs een behoorlijk optimisme voor 2014 tot 2016. In de duistere Nederlandse IT tunnel begint een lampje te ontbranden. De afgelopen jaren worden niet alleen maar gekenmerkt door krimpende IT-budgetten. Er is zich bij veel organisaties een herbezinning aan het voltrekken. Door investeringen te beperken tot projecten met een duidelijke toegevoegde waarde, is de toegevoegde waarde van technologie steeds helderder op het netvlies gekomen en begint daaruit bij steeds meer organisaties een “digitale strategie” te ontspringen. Minstens even belangrijk zijn de ontwikkelingen op het gebied van slimme mobiele, vaak sociale, omgevingen en de laagdrempeligheid waarmee nieuwe toepassingen uit de cloud kunnen worden gehaald. ICT is belangrijker dan ooit, te belangrijk om zo maar aan een IT-dienstverlener over te laten.
Peter Vermeulen is directeur van Pb7 Research, een onderzoeksbureau dat zich richt op de Nederlandse ICT-markt en is gespecialiseerd in de Nederlandse cloudmarkt en de transformatie van de Nederlandse IT dienstenindustrie.
