Home Innovatie & Strategie Wie wil een ‘zelfsturende’ overheid?

Wie wil een ‘zelfsturende’ overheid?

188

De Raad van State heeft aan de bel getrokken: de digitalisering van de overheid is niet altijd in het belang van de burger. Hier gaat het niet om al die mislukte IT-projecten waar intussen honderden miljoenen euro’s van ons belastinggeld aan vergooid zijn. Nee, de Raad voorziet een digitale overheid die alleen aan zichzelf denkt en de burger uit het oog verliest. Een digitale overheid die bovendien ontoegankelijk wordt voor groepen burgers die niet kunnen of willen digitaliseren. We worden overgeleverd aan een ‘zelfrijdende’ overheid die met algoritmen zwart/wit beslissingen neemt waar we niets tegen in te brengen hebben.

Transparantie

Opmerkelijk genoeg kiest de Raad van State voor termen zoals iSamenleving en iOverheid. Benamingen die wel heel erg lijken op producten van Apple, die claimt het beste voor te hebben met de gebruikers, maar bepaald niet bekend staat om transparantie. De Raad waarschuwt dat in de huidige digitaliseringsslag van de overheid die transparantie ver te zoeken is. Overheidsbesluiten worden steeds vaker door algoritmen genomen op basis van data uit talloze, al dan niet samenhangede bronnen. Hoe het algoritme werkt, of dat correct is en op basis van welke data is volkomen ondoorzichtig. Ertegen in beroep gaan dreigt onmogelijk te worden en fouten kunnen niet hersteld worden. Het rapport van de Raad geeft hier schrijnende voorbeelden van.

Mission impossible

Maar de zorg van de Raad gaat verder. We krijgen te maken met ‘besluiten die berusten op profilering en statistische verbanden’. Heeft de burger verwijtbaar gehandeld of er is alleen een vermoeden op basis van de uitkomst van een algoritme. Bovendien zal de burger zelf aannemelijk moeten maken waaróm het systeem een fout maakt en dat wordt een mission impossible als niet duidelijk is hoe het algoritme tot een besluit is gekomen en op basis van welke data.

Digitale grijstinten

Zijn dit begrijpelijke tekortkomingen in een eerste fase (‘kinderziektes’) of waarschuwt de Raad voor fundamentele manco’s? Om te beginnen kunnen ook kinderziekten levensgevaarlijk zijn, zoals de zelfsturende auto intussen duidelijk heeft gemaakt. Het is een kwestie van tijd voordat die kinderziektes achter ons liggen. Daarnaast zijn er fundamentele zaken waar een verder digitaliserende overheid absoluut rekening mee moet houden. Terecht geeft de Raad aan dat digitale dienstverlening dwingt, zeker indien het gaat om grote aantallen, tot standaardisering van besluiten en uitvoering. Een systeem dat rekening houdt met alle relevante feiten en omstandigheden is dan ver weg. De iOverheid moet deze tinten grijs digitaal vertalen, aldus de Raad die zelfs oppert dat bepaalde besluiten nóóit door computers genomen moeten worden.

Chinees voorbeeld

Gelukkig geeft de Raad aan dat digitalisering ook voordelen heeft voor de overheid. Veel kan efficiënter en dus goedkoper. Meer service aan de burger voor minder belastinggeld. Het grote gevaar is op dit pad verder te gaan zonder heel goed na te denken wat er nodig is voor een fatsoenlijke iOverheid. De overheid is er voor de burger, maar in werkelijkheid wordt dit maar al te vaak omgedraaid. We zien nu in China een iSamenleving ontstaan die de burger in de tang heeft. Wie niet in de staatsmal past wordt niet alleen aan een digitale schandpaal genageld, maar wordt ook nog uitgesloten van regelingen en faciliteiten waar alleen een modelburger recht op heeft.

We weten maar al te goed dat ook een niet-digitale overheid lang niet altijd de belangen van haar burgers dient. En het kan ook niet de bedoeling zijn dat we ambtelijke willekeur gaan automatiseren. Of mensen die niet willen of kunnen digitaliseren buitensluiten. In de kern heeft het advies niet zoveel met technologie zelf te maken, maar om er niet klakkeloos mee om te gaan. Daar kunnen we ons niet genoeg van bewust zijn.

Hans van Raaij, senior consultant bij MCS PR en Finitiative PR

 

 

 

 

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in