Zoek het zelf maar uit. Dat is de strekking van de boodschap aan gebruikers en leveranciers van gezondheidszorg van vicepresident Piet Hein Donner van de Raad van State in het jaarverslag 2012 dat hij dezer dagen heeft gepubliceerd. Het geld is op, er zijn geen betere tijden in het verschiet, we moeten dus bezuinigen en dat betekent dat de gebruiker van de geneeskunde of verzorging meer zelf moet gaan betalen en moet gaan sparen voor eigen verzorging van de oude dag.
Zo werkt de maatschappij en in die zin is zijn analyse heel begrijpelijk. Zij sluit ook goed aan op mijn gedachtevorming tijdens het voorbereiden en schrijven van een nieuw rapport over de gezondheidszorg in Nederland, onder de titel “Trends in gezondheidszorg 2013-2020”, van Verzorgingsstaat naar Zelfzorg. Ik onderzocht welke bijdrage ICT en e-Health kan leveren aan het goedkoper en doelmatiger maken van de organisatie van de zorg in Nederland. Die bijdrage is er wel, maar de mogelijkheden zijn uiterst beperkt en er is geen sprake van dat ICT en e-health een substantiële bijdrage kunnen leveren aan het goedkoper maken van de gezondheidszorg.
Er is veel aan de hand. De uitgaven aan zorg groeien in Nederland naar 15% van het bruto binnenlands product ofwel circa 90 miljard euro. Gebeurt er niets dan stijgen zij naar meer dan 30% van het BBP. Dat leidt tot spanningen in de maatschappij die geen politicus voor zijn of haar rekening wil nemen. Integendeel, om te bereiken dat burgers nog genoeg geld overhouden voor andere dingen die zij ook belangrijk vinden moeten de zorguitgaven die via de overheid lopen terug naar maximaal 10% van het BBP en zich verder ontwikkelen in lijn daarmee. Dat betekent dat er de komende jaren nog ongeveer 18 miljard euro op de zorguitgaven bezuinigd moet worden, naast de bezuinigingen die nu al aangekondigd zijn.
Alleen dan komen de zorguitgaven in Nederland in lijn met die van onze buurlanden. En de stadstaat Singapore, die welvarender is dan Nederland, levert even goede zorgkwaliteit voor maar 4% van het BBP van dat land. Maar dat systeem is anders dan bij ons. Hoe het ook zij, de noodzaak tot verder bezuinigen heeft tot gevolg dat burgers in de toekomst meer eigen betalingen moeten gaan doen, gaan sparen voor de zorg op hun oude dag, privaat gaan bijverzekeren en dat soort dingen die nu worden voorgekookt. Daarmee neemt Nederland, ook de PvdA, afscheid van de solidariteit en het concept van de verzorgingsstaat om te evolueren naar een zelfzorgland.
ICT en e-Health kunnen daarbij wel een handje helpen, ware het niet dat de bestaande ICT-infrastructuren verstrikt zijn geraakt in traditionele legacy systemen en dat het grootste deel van het ICT-budget besteed wordt aan onderhoud en beheer daarvan en niet aan de bouw van moderne geïntegreerde systemen die informatie-uitwisseling in het belang van, voor en over de patiënt gemakkelijk maken. Bovendien is het de vraag of vooral ouderen wel op e-health zitten te wachten. Onder hen zijn veel digitale analfabeten die meer gesteld zijn op betrouwbaar persoonlijk contact. De sector gezondheidszorg is traditioneel ook lang niet zo een grote investeerder in gezondheidszorg als bijvoorbeeld het bankwezen of handel en industrie. En omdat de omzetten in de zorg gaan teruglopen als percentage van het BBP zullen de investeringen van zorginstellingen in ICT en e-health dat ook gaan doen. Kortom, Donner signaleert in de keurige, maar duidelijke bewoordingen die hem eigen zijn op het hoogste macro-economische niveau trendverschuivingen die mede een goede onderbouwing zijn van het inzicht in mijn rapport dat “ICT & Zorg” de komende jaren voor grote uitdagingen staat.
Adriaan Meij. AME Research B.V., Specialist in financieel- en industrieel ICT onderzoek
